Ikki taktli dizelli va karbyuratorli dvigatellarning ish sikllari

192 
chunki yonuvchi aralashma silindrda emas, krivoship- kamerasida silindrga 
o‘tkazish uchun siqilayapti. 
Porshen yurishi oxirida chiqarish tuynukcha 6 ni so‘ngra puflash 
tuynukchasi 2 ni ochadi. Chiqarish tuynukchasidan ish bajarib bo‘lgan gazlar katta 
tezlik bilan atmosferaga chiqa boshlaydi va silindrda bosim tez pasayib qoladi. 
Puflash tuynukchasi ochilishi paytida krivoship-kamerasidagi siqilgan yonuvchi 
aralashmaning bosimi silindrdagi ish bajarib chiqib ketayotgan gaz bosimiga 
qaraganda yuqori bo‘ladi. Shuning uchun yonuvchi aralashma kanal 1 orqali 
krivoship-kamerasidan silindrga o‘tadi va uni to‘ldirib, hatto yonishdan hosil 
bo‘lgan va keyingi jarayonlarda aktiv qatnasholmaydigan gaz qoldiqlarini 
chiqarish tuynukchasi orqali tashqariga haydaydi. Ana shu jarayonga chiqarish va 
puflash jarayoni deyiladi. 
Porshenning ikki yo‘lida ya’ni tirsakli valning bir aylanishida kiritish, ish 
bajarish va chiqarish jarayonlari amalga oshadi. Bir ishchi siklni hosil kilish uchun 
porshen ikkita takt qiladi. Shuning uchun ham bunday dvigatelarga ikki taktli 
dvigatellar deyiladi. Ikki taktli dizelning ishchi sikli, ikki taktli karbyuratorli 
dvigatel ishchi sikliga o‘xshash amalga oshadi. Dizel dvigatelning farqi shundan 
iboratki, silindrga yonuvchi aralashma emas toza havo kiradi. Siqilish jarayonining 
oxirida tez siqilgan havo isiydi va unga purkalgan yoqilg‘i o‘z-o‘zidan 
alangalanadi. 
Hozirgi zamon avtomobil va traktorlarda to‘rt taktli dvigatellar bilan birga 
ikki taktli dvigatellar xam ishlatiladi. Avtotraktorlarda ular asosan dvigatelni 
yurgizib yuborish maqsadida ishlatiladi. To‘rt taktli va ikki taktli dvigatellarda bir-
biridan quyidagicha farklanadi. 
1. Barcha sharoitlar bir xil bo‘lganda ikki taktli dvigatellarning quvvati, 
to‘rt taktli dvigatellarning quvvatidan 60-70% katta bo‘ladi, chunki ikki taktli 
dvigatel tirsakli valining har bir aylanishiga bitta ish bajarish jarayoni to‘gri keladi. 
Tirsakli vallarning aylanish chastotasi bir xil bo‘lgan ikki va to‘rt taktli 
dvigatellarni taqqoslasak, ma’lum vakt birligida ikki taktli dvigateldagi ish bajarish 
jarayonining soni turt taktli dvigatelning ish bajarish jaraenlarining sonidan ikki 
marta katta bo‘ladi. 
2. Ikki taktli dvigatellarda tirsakli valning aylanishi ancha ravon o‘tadi, 
chunki kengayish takti tez-tez ro‘y beradi. Bu esa ikki taktli dvigatelga ancha 
yengil maxovik o‘rnatish imkonini beradi. Bundan tashqari silindrlar soni bitta 
yoki ikkita bo‘lgan ikki taktli dvigatellarni ishlatish imkoniyati yaratiladi. 
3. Ikki taktli dvigatellar to‘rt taktli dvigatellarga qaraganda kosntruktsiyasi 
soddaligi tufayli ularni ishlatish va ekspluatatsiya qilish osonlashadi. 
4. To‘rt taktli dvigatellar tejamligi jihatidan ikki taktli dvigatellardan 
ustunlik qiladi, chunki ikki taktli dvigatellarda yonish maxsulotlaridan silindrni 
yaxshi tozalash va yonuvchi aralashma bilan to‘lg‘azish ancha yaxshi bormaydi. 
Yenuvchi aralashma bilan puflanadigan karbyuratorli dvigatellar ayniqsa tejamsiz 
bo‘lib, ularda yonuvchi aralashmaning kariyb uchdan bir qismi chiqarish 
tuynukchasi orqali yonishga ulgurmasdan yoki chala yonish natijasida tashqi 
muhitga chiqarib yuboriladi. 

193 
5. Tashqi muhitni muhofaza qilish nuqtai nazaridan ikki taktli dvigatellar 
ko‘pchilikka yoqmay kelmoqda. Chunki ikki taktli dvigatellarda yonishdan hosil 
bo‘lgan va atmosferaga chiqarib yuboriladigan gazlar havodan nafas oluvchi 
kishilar va boshqa jonzotlar sog‘ligini tarkibidagi zaharli gazlar bilan xavf ostiga 
qo‘yadi. Shuning uchun ham keyingi vaqtlarda ikki taktli dvigatellarni umuman 
ishlab chiqarmaslik kerak degan fikrdagi kishilar ham bo‘ldi. To‘rt taktli 
dvigatellarda yuqorida ko‘rsatilgan afzalliklari tufayli, ikki taktli dvigatellardan 
ham ba’zi bir jihatdan hatto orqada qolsa ham barcha tez yurar avtotraktor 
dvigatellarida keng qo‘llanilmoqda. 

Download 19,16 Mb.