silindrli, ishlash tartibi 1-3-4-2 bo‘lgan dvigatellarda taktlarning

195 
Qatorli 6 silindrli, ishlash tartibi 1—5—3—6—2—4 bo‘lgan dvigatel 
taktlarining bajarilish ketma-ketligi
Tirsakli 
valning 
aylani-shi 
Tirsakli 
valning 
burilish 
burchagi, 
grad. 
Silindrlar raqami va taktlar nomi 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Birinchi 
marta 
aylanishi 
0-60 
kengayis
h 
chiqarish 
3 
Kiritish 
siqish 
kiritish 
60—1 20 
siqish 
Siqish 
120—180 
kiritish 
kengayis
h 
1 80—240 
chiqarish 
siqish 
240-300 
kengayish 
Kengayish 
300—360 
siqish 
chiqarish 
Ikkinchi 
marta 
aylanishi 
0-60 
kiritish 
kengayi
sh 
60—1 20 
chiqarish 
Chiqarish 
1 20—1 80 
kengayish 
kiritish 
1 80—240 
siqish 
chiqaris
h 
240—300 
kiritish 
Kiritish 
300—360 
chiqarish 
siqish 
To‘rt taktli V- simon sakkiz silindrli dvigatel (11-rasm) o‘ng va chap silindrlar 
markazi chiziqlari orasidagi burchak 90 qilib yasalgan. Taktlar ketma-ketligi 
o‘zaro perpendikulyar tekislik hosil qiladigan tartibda bo‘ladi. Bunday dvigatellar 
(ZIL-130,ZMZ-53) silindrlarining ish tartibi 1-5-4-2-6-3-7-8 
(rasmda silindrlar nomerlab ko‘rsatilgan). 

196 
11-rasm. V-simon joylashgan slindrlarning joylashish tartibi.
 
Nazorat savollari: 
 
1. 4 taktli karbyuratorli dvigatelning ishlash tartibini tushuntiring. 
2. 4 taktli dizel dvigatelning ishlash jarayoni qanday? 
3. 2 taktli dvigatelning ishlash jarayoni qanday tartibda bo‘ladi? 
4. Dizelli va karbyuratorli dvigatellarning ish sikllari orasidagi farqni ayting. 
5. Dvigatel slindrlarining joylashish chizmalarini keltiring. 
6. Dvigatellar ishlash tartibi deganda nimani tushunasiz? Misollar keltiring. 
7. Slindrlar soninig ko‘paytirilishi dvigatel quvvatini oshiradimi? 
8. 2 taktli va 4 taktli dvigatellarning ishlash jarayonidagi farqni ayting. 
9. Slindrlarning joylashish tartibi qanday bo‘ladi? 
10. 1-3-4-2 dvigatellarda taktlarning bajarish ketma-ketligini tushuntiring? 

197 
 
4-mavzu:
Silindrlari bir qator joylashgan 4taktli dizel 
dvigatellarning (4 va 6silindr) va silindrlari 2 qator Vsimon 
joylashgan dvigatellarning (4 va 6 silindrli) ishlashi. 
Reja:
1.
Silindrlari bir qator joylashgan 4taktli dizel dvigatellarning ishlash 
tartibi. 
2.
S ilindrlari 2 qator Vsimon joylashgan dvigatellarning ishlashi. 
3.
Ko‘p silindrli dvigatellarning ishlash tartibi. 
Hozirgi zamon avtomobil va traktorlarda to‘rt taktli dvigatellar bilan birga 
ikki taktli dvigatellar xam ishlatiladi. Avtotraktorlarda ular asosan dvigatelni 
yurgizib yuborish maqsadida ishlatiladi. To‘rt taktli va ikki taktli dvigatellarda bir-
biridan quyidagicha farklanadi. 
1. Barcha sharoitlar bir xil bo‘lganda ikki taktli dvigatellarning quvvati, 
to‘rt taktli dvigatellarning quvvatidan 60-70% katta bo‘ladi, chunki ikki taktli 
dvigatel tirsakli valining har bir aylanishiga bitta ish bajarish jarayoni to‘gri keladi. 
Tirsakli vallarning aylanish chastotasi bir xil bo‘lgan ikki va to‘rt taktli 
dvigatellarni taqqoslasak, ma’lum vakt birligida ikki taktli dvigateldagi ish bajarish 
jarayonining soni turt taktli dvigatelning ish bajarish jaraenlarining sonidan ikki 
marta katta bo‘ladi. 
2. Ikki taktli dvigatellarda tirsakli valning aylanishi ancha ravon o‘tadi, 
chunki kengayish takti tez-tez ro‘y beradi. Bu esa ikki taktli dvigatelga ancha 
yengil maxovik o‘rnatish imkonini beradi. Bundan tashqari silindrlar soni bitta 
yoki ikkita bo‘lgan ikki taktli dvigatellarni ishlatish imkoniyati yaratiladi. 
3. Ikki taktli dvigatellar to‘rt taktli dvigatellarga qaraganda kosntruktsiyasi 
soddaligi tufayli ularni ishlatish va ekspluatatsiya qilish osonlashadi. 
4. To‘rt taktli dvigatellar tejamligi jihatidan ikki taktli dvigatellardan 
ustunlik qiladi, chunki ikki taktli dvigatellarda yonish maxsulotlaridan silindrni 
yaxshi tozalash va yonuvchi aralashma bilan to‘lg‘azish ancha yaxshi bormaydi. 
Yenuvchi aralashma bilan puflanadigan karbyuratorli dvigatellar ayniqsa tejamsiz 
bo‘lib, ularda yonuvchi aralashmaning kariyb uchdan bir qismi chiqarish 
tuynukchasi orqali yonishga ulgurmasdan yoki chala yonish natijasida tashqi 
muhitga chiqarib yuboriladi. 
5. Tashqi muhitni muhofaza qilish nuqtai nazaridan ikki taktli dvigatellar 
ko‘pchilikka yoqmay kelmoqda. Chunki ikki taktli dvigatellarda yonishdan hosil 
bo‘lgan va atmosferaga chiqarib yuboriladigan gazlar havodan nafas oluvchi 
kishilar va boshqa jonzotlar sog‘ligini tarkibidagi zaharli gazlar bilan xavf ostiga 
qo‘yadi. Shuning uchun ham keyingi vaqtlarda ikki taktli dvigatellarni umuman 
ishlab chiqarmaslik kerak degan fikrdagi kishilar ham bo‘ldi. To‘rt taktli 
dvigatellarda yuqorida ko‘rsatilgan afzalliklari tufayli, ikki taktli dvigatellardan 
ham ba’zi bir jihatdan hatto orqada qolsa ham barcha tez yurar avtotraktor 
dvigatellarida keng qo‘llanilmoqda. 

198 

Download 19,16 Mb.