213
Dvigatel ishlayotganda tirsakli val davriy ravishda ta’sir
qiladigan
gazlarning bosim kuchi va qaytma-ilgarilanma hamda aylanuvchi qismlarining
inersiya kuchlari ostida yuklangan bo‘ladi. Bu kuchlar
val elementlarida egilish,
burilish va siqilish deformatsiyalarini keltirib chiqaradi. Bulardan tashqari val
bo‘yinlari mexanik yeyilishga ham uchraydi.
Tirsakli valga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi:
charchashga qarshi yuqori
mustahkamlik va tayyorlash aniqligi, bikirlik
va yeyilishga chidamlilik, dinamik
muvozanatlanganlik, titrashning bo‘lmasligi, uncha katta bo‘lmagan o‘qiy siljish;
kichik massa.
Cho‘yandan quyilgan vallar po‘latdan yasalganga qaraganda oson bajariladi
va arzonga tushadi. Tirsakli valning boshqa detallar
bilan tutashgan barcha
sirtlariga mexanik ishlov beriladi. Val bo‘yinlari yuqori aniqlikda ishlanadi. Yangi
vallarning ovalligi va konusligi 0,015 mm dan oshmasligi kerak. Qattiqlik va
yeyilishga chidamlilikni oshirish uchun tirsakli vallarning o‘zak
va shatun
bo‘yinlariga termik ishlov beriladi. Undan keyin ular silliqlanadi va jilvirlanadi.
214
Test savollari.
1.
Korpus detail to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping?
a)
silindr bloki.
b)
Karter.
c)
Poddon
d)
Oldingi va orqa qopqoqlar
e)
Barcha javoblar to‘g‘ri.
2.
Nima uchun ayrim silindrlar sirti qavurg‘ali qilib tayyorlan?
a)
Havo bilan sovitiladigan dvigatellarda
sovitish yuzasini oshirish
uchun qavurg‘ali qilib tayyorlanadi.
b)
Suyuqlik bilan sovitiladigan dvigatellarda qavurg‘ali qilinadi.
c)
Moy bilan sovitilishi uchun
d)
Antifiriz bilan sovitiladi
e)
Yoqilg‘I aylanishi uchun
3.
Havo bilan sovitiladigan dvigatel silindrlarida ........ qo‘llanilmaydi.
Nuqtalar o‘rniga mos keluvchi so‘zni toping?
a)
Qopqoq
b)
Gilzalar
c)
Porshen
d)
Shatun
e)
Karter
4.
Porshen slindr ichida qanday harakatlanadi?
a)
Aylanma
b)
Egri chiziqli
c)
Ilgarilama
qaytma
d)
Faqat ilgarilanma
e)
To‘g‘ri javob keltirilmagan
5.
Porshen qanday materialdan yasaladi?
a)
cho‘yandan
b)
misdan
c)
oltindan
d)
duralyuminiydan
e)
alyuminiydan
6.
Porshenning necha xil halqasi bo‘ladi?
a)
4
b)
5
c)
3
d)
2
e)
6
7.
Kompression halqaning vazifasi nimadan iborat?
a)
Moy sidirishdan iborat
b)
Slindr bilan porshen orasidagi zazorni bo‘shliqni to‘ldiradi.
c)
Porshen bilan shatunni birlashtiradi
d)
Harakatni uzatadi
