218
etadi. Shuning uchun porshen quyidagi talablarga javob berish kerak: issiqlik
o‘tkazuvchan, yedirilishga chidamli va yengil bo‘lishi. Aluminiyli qotishmadan
tayyorlangan porshen bunday talablarga to‘laroq javob beradi. Lekin aluminiyli
qotishmadan tayyorganlan porshen cho‘yanga nisbatan issiqlikdan kengayish
koeffitsiyenti 1,5 – 2 marta ko‘p. Bu kamchilikni porshenning ma’lum
konstruksiyasiga binoan yo‘qotiladi. Ya’ni porshen yubkasining oval formada
bo‘lishi, yubkada «T» yoki «P» forma shaklidagi kesiklarni bo‘lishi xisobiga uni
silindr ichida qiziganda qadalib qolmasdan harakatlanishini ta’minlanadi. Porshen
yubkasi bilan silindr orasidagi zazor 0,05 – 0,10 mm bo‘ladi .
YAMZ va KamAZ – 740 dvigatellarining porsheni yubkasida
(yuqorida aytilgan porshenlar kabi) «T» yoki «P» forma shaklidagi kesiklar
ishlanmagan. Chunki bunday porshenlar, tarkibida 30 foiz kremniy bo‘lgan
aluminiyli kotishmadan tayyorlanganligi uchun issiqlikdan kam kengayish
xususiyatiga ega. Lekin bu porshenlar ham bo‘yiga konusli, yubka kesimi esa oval
shaklida ishlangan.
Porshen golovkasida porshen xalqalari uchun ariqchalar yasalgan.
Ayrim dvigatellarda (KamAZ, ZIL-130 ) yuqoridagi ariqchani chidamligini
oshirish maqsadida uni tubiga cho‘yan xalqa quyiladi. So‘ngra cho‘yan xalqada
kompression xalqa uchun ariqcha o‘yiladi.
Porshen yubkasining yuzasi silindrning ichki yuzasiga yaxshi
moslashib ishlashini ta’minlash uchun uning tashqi yuzasi yupka (0,004…0,006
mm) qalinlikda qalaylanadi.
