-mavzu: Moylash tizimi qismlarining tuzilishi va ularga texnik

246 
Moy 
tarkibida, 
mexanik 
aralashmaning 
miqdori 
0,2 
% 
dan 
osh- 
masligi 
kerak. 
Shu 
bilan 
birga, 
havodagi 
kislorodning 
ta’siri 
bilan 
moy 
oksidlanib 
qoladi va 
karterga 
tushib, 
qizigan va 
kirlangan 
moy 
bilan 
aralashib 
ketadi. 
Kislotalar 
oksidlovchi 
modda 
hisoblanib, 
silindrlar 
devorini, 
porshen 
halqasining 
yemirilishida 
va 
zanglashga 
uchrashida asosiy omil hisoblanadi. Shuningdek, bu modda 
podshipniklarda ishqalanishga qarshilikko‘rsatuvchi muhit yaratadi. Smolalar 
esa, porshenda va porshen halqasida loksimon qatlam hosil qiladi hamda ularni 
qo‘zg‘aluvchanligini keskin kamaytiradi. Mayda kolloid holda va erigan yoki quyqa 
ko‘rinishida karterga tushuvchi (qattiq aralashmalar, ya’ni karbon, karboid va kokslar) 
moy kanallari va naychalaridan o‘tib (moy aylanib o‘tishini sustlashtirib) 
ishqalanuvchi sirtga ta’sir etib, ularda qirilgan, chizilgan yuzali (abraziv) yeyilish 
hosil qiladi. 
Karburatorli dvigatellarni sovuq holatda yurgizish natijasida, silindrlar devori 
orqali, karterga benzin o‘tib ketishi yoki reduksion; klapan plunjerining yeyilishi, 
kirlanib qolishi va ochiq qolishi natijasida tizimdagi moy bosimi kamayib ketadi. Moy 
nasosi reduksion klapanining plunjeri yeyilib yoki kirlanib qolsa (berkilib qolib), 
tizimdagi moy bosimining oshib ketishiga sabab bo‘ladi. Tarkibida 4—6 % dan oshiq 
yonilg‘i bo‘lgan moylar to‘kib tashlanib, yangisiga almashtiriladi. Dvigatel karterida 
moy sathining kamayishiga zichlikning buzilishi, moy ushlagich va boshqa 
birikmalardan moyning sizib chiqishi va kuyishi sabab bo‘ladi. Porshen halqasining 
yeyilishi tufayli, yonish kamerasiga o‘tib ketadigan moy, yonilg‘i bilan qo‘shilib, 
kuyib yonadi. Bundan tashqari, dvigatelning ish jarayonida, mayin va dag‘al moy 
filtrlari ifloslanib qolib, moyni tozalash xususiyati kamayadi, buning natijasida tirsakli 
valning yelkalarini va podshipnik (vkladish)larini yeyilib ketishi jadallashadi. 
Moylash tizimining nosozliklari quyidagilardan iboraf. 
• karterdagi moy sathi moy o‘lchash shchupidagi «M1N» belgisidan kam; 
• moyning bosimi tirsakli valning o‘rtacha aylanishlar sonida 0,1-0,15 
MPa.dan kam; 
• dvigatelni salt ishlashida (500 ayl/min) bosim 0,05 MPa.dan kam. 
Bundan tashqari, moy tarkibiga yonilg‘ining qo‘shilib borishi moy 
qovushqoqligini va moy bosimining kamayib ketishiga sabab bo‘ladi Moyning sifati 
hamda qorayib ketganligi, bosma qog‘ozga tomizil: aniqlanadi. Bundan tashqari (jips 
mahkamlangan joyni bo‘shal qolishidan), moy sizib oqsa hamda mayin va dag‘al 
filtrlar tez-te kirlanib qolsa, bu ham moylash tizimi nosozligidan darak beradi. 
Moylash tizimiga texnik xizmat ko‘rsatish. Bunda karterdagi mo sathi va sifati 
tekshiriladi, zarur bo‘lsa, lining sathi me'yori§ yetkaziladi. Shuningdek, filtrlar 
tozalanadi yoki almashtirilad 
xizmat muddatini o‘tab bo‘lgan moy almashtiriladi. Dag‘al moy tozalash filtri, 
ustidagi dastasining aylanishi tekshiriladi. Bundan tashqari (ma’lum davrdan keyin), 
alohida moylash qurilmalari va mexanizmlarini moylab turish zarur. Shabadalatgich 
parragining vali va suv nasosining podshipnigi (konsistent, plastik 1 — 13 yoki 
YNZ—2 moyi bilan) hamda generator podshipnigi va elektr jihozlarining moylanish 
joylari moylanadi. Bundan tashqari, yana havo filtrining sig‘imidagi moy 

247 
almashtiriladi. Dvigatel karteridagi moy sathi, avtomobil tekis maydonda turganda, 
dvigatel ishlashdan to‘xtagandan keyin 3-5 daqiqa o‘tgandan so‘ng tekshiriladi. 
Dvigateldagi moyni almashtirish ishlari (uni ishlash vaqtiga, " detallarning 
yeyilish darajasiga, moy sifatiga, yo‘l va iqlim toifasiga bog‘liq bo‘lib) avtomobil 
1,5—10 ming km.gacha yurgandan so‘ng bajariladi. Hozirda xorijiy firmalar 
(«KOSTROLL», «SHELL», «MOBIL», «TEKSAKO» va h.k.) tomonidan ishlab 
chiqarilayotgan moylarning resurslari 10—50 ming km.ni tashkil etadi. Moyni 
dvigatel qizigan vaqtda almashtirish tavsiya etiladi. Ishlatib bo‘lingan moy 
dvigateldan to‘kib yuborilgandan so‘ng, moylash tizimi kam qovushqoqligi vereten 
moyi, dizel yonilg‘isi hamda dizel yonilg‘isi bor moy aralashmasi yoki 90 % uayt-
spirti hamda 10 % asetonli yuvish aralashmasi bilan yuviladi. Dvigatel karteriga 
(moylash tizimining sig‘imiga bog‘liq holda) 2,5-3,5 1 yuvish suyuqligi quyiladi, 
dvigatel yurgizilib, uni tirsakli valning minimal (600^ . 800 ayl/min) aylanishida salt 
holatda 4 va 5 daqiqa ishlatilib, yuvish suyuqligi to‘kib yuboriladi va yangi moy 
quyiladi. 
«flM3-236», «flM3-238», «KaMA3-740», «Nexia», «Damas» va boshqa 
turdagi dvigatellarning karterlariga 6 1 dizel moyi va 101 dizel yonilg‘isi 
konsentratsiyasida aralashma tayyorlanib, bu aralashma kerakli miqdorda (karterga 
quyiladigan 2/3 moy hajmida) quyilib, moylash tizimi yuviladi. Zamonaviy 
avtomobil-larning moylash tizimini yuvish uchun Rossiyada «VNIINP—M3/3», 
«FIAT» firmasi «Oliofiat L-20» va «Shell» firmasi «Shell Donaks» yuvish moylarini 
tavsiya etadi. 
l& Maxsus qurilma va yuvish moyi (20-industrial jnoy) yordamida 
dvigatelning moylash tizimini yuvish yaxshi samara beradi. M—1147 turdagi 
«PocaBTOcneuo6opyaoBaHMe» zavodi tomonidan ishlab chiqarilayotgan moylash 
tizimini yuvadigan qurilma quyidagicha ishlashga asoslangan, ya’ni yuvish moyi, 
shtutser orqali (karterning moy to‘kish teshigiga ulab qo‘yilib) vaqt-vaqti bilan 
dvigatelning karteriga nasos yordamida berib turiladi va undan tizimni tozalab yuvib 
chiqadi. 
Moylash tizimi dvigatel salt ishlaganda yuviladi. Bu qurilmada mayin 
tozalash filtri mavjuddir. Yuvish moyi bir necha marfa (filtrdan o‘tkazib) tozalangan-
dan so‘ng, kelgusida foydalanish mumkin. Moylash tizimi 6—10 ming km masofani 
bosgandan so‘ng (navbatdagi 2-TXK pay-tida) hamda mavsum alniashish paytida, 
albatta, yuviladi. 1-TXK paytida, mayin moy filtridan quyqa to‘kib yuboriladi. 
Karburatorli dvigatellarda, moy almashtirilganda, flltrlovchi elementlar ham 
almashtiriladi. Moy almashtirishdan oldin, filtr korpusidan quyqani to‘kib yuborish 
lozim. Filtrlovchi element chiqarib olinib, korpusining ichki tamoni kerosin bilan 

Download 19,16 Mb.