aytiladi. Trening deb esa ma’lum yu`nalishda ta’lim olish, mashklar bajarish bu`yicha trenerlar
tomonidan (ra
ҳ
barligida) u`tkaziladigan mashkulotlarga aytiladi.
Pedagogik texnologiyalarni amalga oshirish uchun u`ziga xos vositalar zarur bu`ladi. h`ar bir
pedagogik texnologiyada qu`llaniladigan vositalar umuman u`xshash bu`lib, ularning turlari ku`p.
Ularni shartli ravishda quyidagi turlarga ajratish mumkin: verbal, noverbal, vizual, audio, tabiiy,
u`quv anjomlari
ҳ
amda maktab ji
ҳ
ozlari.
Verbal vositalarning asosini axborot tashkil qiladi. Bular su`zlar bilan ifodalanadigan
axborotlar bu`lib, ularvd su`z orqali ifodalab berish uchun u`qituvchi uni u`zlashtirgan) bu`lishi,
ya’ni shu axborot
ҳ
aqidagi bilimga ega bu`lishi lozim..
Boshqacha aytganda, pedagogik
texnologiyalarning verbal vositalarini u`qituvchining bilimlari darajasidagi axborotlara tashkil
qiladi. Shu sababli
ҳ
ozirda ta’lim jarayonida faqat u`quvchi va u`qituvchining ishtirok etishi etarli
bu`lmay qoldi.
Zamonaviy ta’limni amalga oshirishning yana bir zarur sharti u`quv fanlari bu`yicha axborot
manbalari, shu jumladan,( yangi axborot texnologiyalarining tez va
qulay foydalanish imkonini
beruvchi turlaridan
ҳ
ar bir u`quvchi va u`qituvchi erkin foydalana oladigan sharoit yaratishdan iborat.
Ya’ni
ҳ
ozirda sifatli ta’lim berish uchun an’anaviy ikkita tomon — u`quvchi-u`qituvchiga zarur
axborotlarni etkazib turuvchi xizmatdan iborat uchinchi tomon faoliyatini tashkil qilish zarur.
Bu yu`nalish axborot texnologiyalarini ta’lim-tarbiya ja rayoniga joriy qilish yu`nalishi deb
nomlanadi.Shu axborot larni u`quvchilar tushuna oladigan mantiqiy shakllard ifodalash
u`quvchi bilan u`qituvchining verbal muloqotin) tashkil qiladi. Buni quyidagi sxema
shaklida ifodalash mumkin:
Axborot
U
ҳ
aqidagi
bilim
Mantiq
Su`z,
nutq
Dunyo-
qarash
Maf-
kura
Bu sxemadan ta’lim jarayonida
ҳ
ar bir axborotni u`qituvchi u`zlashtirgan
darajada, uning
mantiqiy tafakkuriga, nutqiy qobiliyatlariga, dunyoqarashi va mafkurasiga muvofiq ravishda bayon
qilinishi ku`rinib turibdi.
Verbal muloqot shakllari
ҳ
ar xil bu`lib, ularning asosiylari nutq su`zlash, ma’ruza,
su
ҳ
batlashish, savol su`rash, savolga javob berish, ba
ҳ
s, munozara, muzokara,
xabar berish,
kengash, masla
ҳ
at, nasi
ҳ
at, tanbe
ҳ
, tabrik, salomlashish, xayrlashish kabilarni u`z ichiga oladi.
Ushbu verbal muloqot shakllarida qu`llaniladigan nutq intonatsiyalari su`zlovchining
fikrlaridagi
uning
maqsadiga
muvofiq bu`lgan
ma’no-mazmunlarni
chuqurlashtirish,
yaqqollashtirish imkonini beradi.
Ў
qituvchi u`quvchi uchun ma’lum bu`lgan tushunchalarga asoslangan
ҳ
olda yangi
axborotlarni tanishtirib, tushuntirib boradi.
Bu jarayonda u`quvchilar diqqatni jamlash, tinglash,
eshitish, anglash, tushunish, idrok
qilish, mantiqiy fikrlash (ta
ҳ
lil qilish, qiyoslash, umumlashtirish), xotirada saqlash,
qayta eslash
faoliyatlari bilan band bu`ladilar. Bunda u`quvchi-ning qiziqishi,
ҳ
avasi, e
ҳ
tiyoji, manfaatdorligi,
qobiliyat, iste’dod, iqtidori uning muvaffaqiyati asosi bu`ladi.
Yuqoridagi fiqrimizning dalili sifatida verbal muloqot shakllaridan ayrimlari
ҳ
aqida tu`xtalib
u`tamiz.
Ma’ruzalarni faol usulda u`tkazish. H`ar qanday yuqori saviyada u`tkazilgan ma’ruza,
garchand u faktlarga boy bu`lsa
ҳ
am, agar uzoq vaqt davom etsa, u`quvchining eshitish qobiliyati
susayadi va charchaydi. Bu
ҳ
olat u`quvchini loqayd eshituvchiga aylantiradi. Ma’ruza qancha uzoq
davom etsa, samaradorlik shuncha kamaya boradi.
Shuning uchun ma’ruzani kichik pedagogik texnologiya darajasida quyidagicha tashkil
etish u`quvchilar uchun qulaylik tu
ғ
diradi.
Ma’ruzachi u`z ma’ruzasini bir necha bloklarga bu`ladi. H`ar blokini 15—20 minut davom
ettiradi va
ҳ
ar bir blokdan su`ng tu`xtab,
mavzu bilan bo
ғ
liq qisqa savol-javob, fikr almashuv
olib boradi.
