3. Maskirovka va mimikriyaning bir-biridan q`anday far q`i bor? Ularning paydo b
ў
lish
mehanizmini izohlang.
Shundan s
ў
ng, 4-laboratoriya mash
ғ
ulotini bajarishga
ў
tiladi. U`q`uvchilar darslikdagi 17-jadvalni
t
ў
ldirib, izohdaydilar. U`q`ituvchi organizmlardagi
ҳ
ar bir mosla-nishlar nisbiyligini q`ayd etib,
ў
q`uvchilarga q`uyidagi jadvalni t
ў
ldirishni tavsiya etadi.
Turning
nomi
Yashash
mu
ҳ
iti
Moslashish
belgilari
Moslashish-
ning
nisbiy
harakgeri
Moslashish-
ning
vujudga
kelish
mehanizmi
U`q`uvchilar
jadvalni t
ў
ldirib, javoblarini izo q`la-ganlaridan s
ў
ng,
ў
q`ituvchi ular di q` q`atiga
q`uyidagi sa-vollarni
ҳ
avola etadi:
1. Olimlar atrof-mu
ҳ
it ifloslangan tumanlarda o q` rangdagi q`ayin kapalaklarga nisbatan
q`oramtir rangda-gilari k
ў
pro q` uchrashini ani q`laganlar. Ular bu
ҳ
olatni q`uyidagicha izohdaydidar:
a) sanoati rivojlangan tumanlarda q`oramtir kapalaklar o q` kapalaklarga nisbatan k
ў
pro q` tuhum
q`
ў
yadi;
b) q`oramtir kapalaklar atrof-mu
ҳ
itning ifloslanishiga nisbatan chidamliro q`;
v) atrof-mu
ҳ
it ifloslanishi natijasida ba’zi kapalaklar bosh q`alariga nisbatan q`oramtir b
ў
lgan;
g) q`oramtir
kapalaklar atrof-mu
ҳ
it ifloslangan tumanlarda
ҳ
asharoth
ў
r q`ushlar
ҳ
ujumidan k
ў
pro
q`sakdangan;
d) q`ushlar o q` rangdagi kapalaklarni q`oramtirlariga q`araganda k
ў
pro q`eydilar.
Siz q`aysi fikrni ma’q`ullaysiz? Sizningcha, yana q`anday tahminlarni ilgari surish mumkin?
U`q`uvchilarning javoblaridan s
ў
ng,
ў
q`ituvchi darsga umumiy ya q`un yasaydi. Faol ishtirok
etgan
ў
q`uvchilar rey-ting asosida ba
ҳ
olanadi.
Yuq`orida q`ayd etilganidek, munozarali darslar
ҳ
am muammoli ta’lim tehnologiyalariga
asoslanadi.
Ta’lim-tarbiya tizimini tubdan islo
ҳ
q`ilish, ta’lim jarayonining samaradorligini oshirish,
ў
rga
mahsus va kasb ta’limi muassasalarining oldidagi eng mu
ҳ
im vazi-falardan biri sanaladi.
Mazkur ta’lim muassasalarida ta’lim
jarayoniga ti-zimli yondashish, yangi pedagogik
amaliyotda ma’ruza, se-minar, muammoli, modulli,
didaktik-
ў
yinli, sinov dar-slari bilan bir
q`atorda, munozarali darslardan
ҳ
am foy-dalanish mu
ҳ
im a
ҳ
amiyat kasb etadi.
Munozarali darslar mazmuni va mo
ҳ
iyatiga k
ў
ra:
1)
ilmiy munozara darslari;
2)
erkin fikrlash darslariga ajratiladi.
Ilmiy munozara darslari dasturdagi muayyan bir mav-zuni
ў
rganishga ba
ғ
ishlanadi.
Mazkur dars oldida q`uyidagi vazifalar turadi:
1.
U` q`uvchilarshshg bilish faoliyatini faollashtirish or q`ali ta
ҳ
sil olishga va fanga q`izi q`ishlarini
orttirish,bilimlarini keshaytirish.
2.
U` q`uvchilarning avval
ў
zlashtirgan bilim, k
ў
nikma va malakalarini odatiy,
tanish va
kutilmagan yangi vaziyatlarda q`
ў
llanish or q`ali yangi bilimlarni egallashlariga erishish.
3.
U` q`uvchilarning bilimidagi mav
ҳ
um tushunchalarni ani q`lash va ularga bar
ҳ
am berish,
bilim olishga b
ў
lgan intilishlarini rivojlantirish.
4. U` q`uvchilarning nut q` madaniyatini
ў
stirish.
ў
z fikrini l
ў
nda va manti q`an t
ўғ
ri bayon etish,
ularni dalillash k
ў
nikmalarini
ҳ
osil q`ilish.
Ilmiy munozarali darslardan «Odamning paydo b
ў
li-shi», «Erda
ҳ
ayot paydo b
ў
lishi va dastlabki
rivojlanish», «Genetika asoslari» kabi mavzulardagi umumlashtiruvchi darslarda foydalanildi.
Ilmiy munozarali darslarning tuzilishi q`uyidagicha b
ў
ladi:
I. U` q`ituvchining kirish s
ў
zi. Bunda
ў
q`ituvchi dars mav-zusi, ma q`sadi va vazifalari, ilmiy
munozara
ў
tkazila-/digan muammolarning umumiy obzori, darsda
ў
q`uvchilar guru
ҳ
i bajaradigan
tolshiri q`lar bilan tanishtiradi.
II. U` q`uvchilar faoliyatini munozarali va muammoli vazifalarni bajarish va
ҳ
al etishga y
ў
llash.
III. U` q`uvchilar guru
ҳ
i
ў
rtasida
ў
q`uv ba
ҳ
si va munozarani tashkil etish.
IV. U` q`uv ba
ҳ
si va munozara yakuni. U` q`ituvchi dars davomida ba
ҳ
s va munozara keltirib chi
q`argan muammolar
echimidagi
asosiy
ROYA
va tushunchalarni
ta’kidlab, hulosalar
chi q`aradi.
V.
U` q`uvchilarni ba
ҳ
olash. U` q`uv ba
ҳ
si va munozaralarda faol ishtirok etgan
ў
q`uvchilar
ra
ғ
batlantiriladi va reyting tizimiga muvofi q` ba
ҳ
olanadi.
VI.
Uyga vazifa berish.
VII. Darsni yakunlash.
Қ
uyida biz «Genetika asoslari»
mavzusida
ў
tkazilgan ilmiy munozara darsiga q`is q`acha
t
ў
htalamiz.
U` q`ituvchi darsni kirish s
ў
zi bilan boshlab,
ў
q`uvchi-larni teng sonli t
ў
rtta guru
ҳ
ga ajratadi.
Ҳ
ar bir guru
ҳ
sinf honasida t
ў
rtburchak shaklida joylashtirilgan stol atrofiga
ў
tirishadi.
U` q`ituvchi
ў
q`uvchilar guru
ҳ
iga genetika asoslarining asosiy q`onuniyatlariga tegishli
muammoli masalalar yozil-gan kartochkalarni tar q`atadi. Kartochkalarga A. T.
Ғ
ofurov va bosh q`a
mualliflar q`alamiga mansub «Genetik bilim-larni puhta
ў
zlashtirish va masalalar echish
metodikasi» kitobida keltirilgan q`uyidagi masalalarni kiritish mum-kin.
