7.
Ukuvchilarda darslik, ilmiy-ommabop va kushimcha adabiyotlar bilan mustakil ishlash
kunikmalari, ijodiy va mustakil fikrlashni rivojlantirish maksadida modulli
ta’lim tehnologiyalaridan foydalaniladi. Modulli ta’lim tehnologiyasining
uziga
hos
jihati
ukituvchi
urganilayotgan
mavzu buyicha ukuvchilarning mustakil va ijodiy ishlashiga imkon beradigan modulli
dastur
tuziladi.
Ukuvchilar
modul
dasturi yordamida mustakil va ijodiy ishlab darsdan kuzlangan maksadga erishadilar.
8.
Modul dasturlari urganilayotgan mavzu yuzasidan ukuvchilar bajarilishi lozim
bulgan topshiriklar, topshiriklarni bajarish
buyicha kursatmalarni uzida
mujassamlashtiradi.
Modul
dasturlari
mazmuni
va
mohiyatita
kura
ukuvchilarning
individual, ikkita ukuvchi birgalikda va kichik guruhlarda hamkorlikda ishlashga
muljallangan
modul
dasturlariga
ajratiladi. Ukituvchi tomonidan modul dasturlarining didaktik maksadidan kelib
chikib, ta’lim-tarbiya jarayonida uz urnida foydalanishi yukori samara beradi.
9.
Ta’lim-tarbiya jarayonida hamkorlikda
UKITISH T
ehnologiyasi metodlaridan foydalanish
har bir ukuvchini kundalik kizgin akliy mehnatga, ijodiy va mustakil fikr yuritishga
urgatish,
shahs sifatida ongli mustakillikni tarbiyalash, har bir ukuvchida shahsiy kadr kiymat
tuygusini vujudga keltirish, uz kuchi va kobiliyatiga bulgan ishonchni
mustahkamlash, tahsil olishda ma’suliyat hissini shakllantirishni kuzda tutadi. hamkorlikda
ukitish tehnologiyasi har bir ukuvchining tahsil olishdagi
muvaffakiyati guruh
muvaffakiyatiga olib kelishini anglagan holda muntazam va sidkidildan akliy mehnat
kilishga, ukuv topshiriklarini sifatli bajarishga, ukuv materialini puhta uzlashtirishga,
urtoklariga hamkor bulib, uzaro yordam uyushtirilishiga zamin tayyorlaydi.
10.
Hamkorlikda ukitish tehnologiyasining asosiy goyasi ukuv topshiriklarini fakat
birgalikda bajarish emas, balki ukuvchilarni hamkorlikda ukishga urgatish, ular urtasida
uzaro hamkorlik, uzaro yordam va fikr almashinuvni vujudga keltirishdir.
11.
Urta mahsus,kasb-hunar ta’limi muassasalaridagi darslarla hamkorlikda
UKITISH
tehnologiyasining guruhlarda ukitish,
zigzag yoki arra, birgalikda ukiymiz, kichik
guruhlarda ijodiy izlanishni tashkil etish metodlaridan foydalanish uchun
ukituvchi har bir metodning didaktik maksadini anglagan holda ukuv topshiriklarini
tuzadi va uz urnida foydalanish yullarini belgilaydi.
Ta’lim
jarayonining
samaradorligini oshirishda munozarali darslardan foydalanish muhim rol
ь
uynaydi. Bu
munozarali darslarning tuzilishini ishlab chikishda yirik olim V.F.Shatalovning «Ochik,
fikrlar darsi»dan ijodiy foydalanish mumkin. Umumiy biologiya darslari mazmuni jihatidai
kup munozardli masalalarii uz ichiga oladi. Mazkur munozarali masalalarni an’anaviy
dars shaklida urganish bilan kuzlangan maksadga erishib bulmaydi. Bundagi masalalarni
urganish uchun noan’anaviy ta’lim shakllaridan biri munozarali darslarni kullash maksadga
muvofik.Munozarali dars tuzilishi va mazmuni jihatidan ikki guruhga ajratiladi: tematik
munozarali darslar va erkii fikrlash darslari. Tematik munozarali darslar dasturdagi
muayyan bir mavzuni urganishga bagishlandi. Mazkur dars
oldida kuyidagi vazifalar
turadi:
1.
Ukuvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish orkali tahsil olishga va fanga kizikishlarini
ortirish, bilimlarini kengaytirish,
2.
Ukuvchilarning avval uzlashtirgan bilim, kunikma va malakalarini odatiy, tanish
va kutilmagan yangi vaziyatlarda kullash orkali yangi bilimlarni egallashga erishish.
3.
Ukuvchilarning
bilimidagn
mavhum
tushunchalarni
aniklash
va
ularga barham berish, bilim olishga bulgan intilishni rivojlantirish.
4.
Ukuvchilarning nutk madaniyatini ustirish
, uz fikrini lunda va mantikan bayon etish,
ularni dalillash kunikmalarini hosil kilish.
Tematik munozarali darslardan «Odamning paydo bulishi», «Erda haet paydo bulishi va
dastlabki rivojlanish» mavzularidan foydalaiildi. Erkin fikrlash darslari ilmiy-ommabop
adabiyotlarda, vaktli, mahalliy matbuotda chop etilgan biologiyaga oid makolalar va bu
makolalarning muhokamalariga bagishlandi. Erkin fikrlash darslaridan kuzda tugalgan maksad:
1.
U`kunchilarning bilimlarini kengaytirish.
2.
Ukuvchilarni ilmiy, ilmiy-ommabop makolalar, broshyura,
kitoblar bilan tanishtirish
orkali, ularning bilim olishga va fanga bulgan kizikishlarini orttirish.
3.
Avval uzlashtirgan bilim, kunikma va malakalarini Yangi vaziyatlarda kullash
orkali
yangi
bilimlarni
egallashlari
sanaladi.
Munozarali darslarning muvaffakiyati avvalo:
-
ukuvchilarning
bu
darsga
KIZGIN
tayyorgarlik
kurishiga;
ular urtasida uzaro hamkorlik, yordam vujudga kelganligiga;
-
ularda uz fikr va mulohazalarni tulik va mantikan bayon kilish, uni dalillashga;
- uz urtogining fikrini sabot va chidam bilan tinglash kunikmalarining hosil kilinganligiga;
- ukituvchining iktidori, e’tikodi, ukuvchilarning bilim faoliyatini faollashtira olish kunikma
va malakalarini egallaganlik darajasiga boglik buladi.
Ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda sinov darslari muhim ahamiyatga ega.
Shunday kilib, ta’lim tizimi olididagi ijtimoiy va davlat buyurtmasi ta’lim mazmunining
uzgarishiga olib keldi. Ta’lim mazmuni urta mahsus va kasb ta’limi DTSlarida uz ifodasiny
topgan.
Ukuvchilarda ijodiy faoliyatni shakllantirish muammosi hozirgi zamon ta’lim
muassasalarida hukmronlik kilayotgan an’anlviy ta’lim jarayoni bilan hal etib bulmaydi.
Taklim jarayonini bevosita kuzatish kupchilik ukituvchilar bu masalaga etarli e’tibor
bermayotganligini ukuv-metodik adabiyotlarni tahlil kilish bu kullanmalarda ushbu
masala etarlicha yoritilmaganligi ma’lum buldi.
Щ
u sababli ta’lim jarayonini tashkil etishni tubdan uzgartirish, uni zamon
talablariga moslash, ta’lim tizimi oldidagi vazifalarni
muvofakiyatli hal
KILIGA
tizimli
yondoshish zarur.
Ukituvchi har bir predmet, bobdagi mavzular mazmunidan kelib chikkan holda darslar
tizimini aniklashi zarur.
Xozirgi zamon ta’lim muassasalarida kuyidagi darslar tizimidan foydalanish tavsiya
etiladi:
1. Lektsiya darslari:
a) kirish lektsiyasi;
b) tematik lektsiya;
v) umumlashtiruvchi lektsiya;
2. Seminar darslari:
a) yangi
bilimlarni
mustakil
egallashga
muljallangan
seminar;
6} bilimlarni mustahkamlovchi seminar;
3.
Muammoli darslar;
4.
Modulli darslar;
5.
Munozara darslari:
a} tematik munozara darslari;
b) erkin fikrlash darslari;
6. Didaktik uyinli darslar:
a) syujetli rolli uyinli darslar;
6} ijodiy uyinli darslar;
v) ishbilarmonlar uyinli darslar;
g) konferentsiya
(ilmiy
va
matbuot
konferentsiyasi)
darslari;
d( uyin-mashkli darslar.
7. Sinov darslari:
a) didaktik kartochkalar erdamida utkaziladigan sinov darslar;
b) uzaro nazorat varagi erdamida utkaziladigan sinov darslar;
v) EXM nazorat dasturlari orkali utkaziladigan sinov darslari;
g) testlar erdamida utkaziladigan sinov darslari.
Ukituvchi mazkur dars turlarida uz urnida, talab darajasida va samarali foydalangandagina
kuzlagan maksadiga erishishi mumkin.
