PEDAGOGIKA
2017, 6-son
13
va rivojlanadi. Shaxs dinamik strukturasiga bog‘liq bо‘lmagan tarzda dastlabki
bosqich yuzaga keladi va ikkinchisiga о‘rin bо‘shatib beradi.
S. Prangishvilining fikricha, “O‘qishning alohida bosqichlarida paydo
bо‘lish, rivojlanish va samaradorligining ifodalanganligi va ular bilan bog‘liq
bо‘lgan psixik funksiyalarning faollashuvi”ni о‘rnatish о‘quv jarayonini
rivojlantiruvchi vosita hisoblanadi. O‘z o‘rnida mazkur faollashuvni bevosita
ifodalovchi, о‘quv faoliyatida motivlarning paydo bо‘lishini ta’minlovchi
psixologik-didaktik sharoitlarning paydo bо‘lish masalasi yuzaga keladi
1
.
Y. Lernerning ta’kidlashicha, har qanday yondashuvni amalga oshirishda
ikki muhim jihatni hisobga olish lozim, ya’ni har qanday metod ta’lim oluvchining
о‘quv faoliyatiga nisbatan о‘ziga xos munosabatini ifodalaydi. Demak bir emas,
bir necha ta’lim metodlari majmuyini qо‘llash lozim. “Agar fanning mazmuni,
faoliyati, shakllari о‘quvchilarning qobiliyati, motivi, qiziqishlariga javob bera olsa
va bu metod ta’lim shartlarini hisobga olsagina, metod samara berishi mumkin.
2
Ta’lim beruvchi о‘quvchilarning ehtiyojlari, motiv va qiziqishlarini
shakllantirish
maqsadida
ta’limning
tartib-qoidalari
va
vositalarini
mujassamlashtirishi lozim. K. Markovaning psixologik nuqtayi nazardan kelib
chiqib, о‘quvchilarda motivatsiyaning turli kо‘rinishlarini shakllantirish, maqsad
qо‘yish jarayonini faollashtirish uchun turli ta’lim metodlarini birga qо‘shib olib
borish, lozim deb hisoblaydi
3
.
B. Itelson pedagogik vaziyatda ta’lim oluvchining uch funksiyasi haqida
yozadi: taqdim etilayotgan ma’lumotning passiv qabul qilinishi va о‘zlashtirilishi;
mustaqil izlanishning faolligi, ma’lumotlarni izlab topish va qо‘llash; sirtdan
yо‘naltirilgan qidiruv, ma’lumotlarni qо‘lga kiritish va qо‘llash. Ushbu fikrga
muvofiq tarzda, о‘quv vaziyatining uch turi mavjud: tayyor taqdim etish, tabiiy
о‘z-о‘zini о‘qitish va yо‘naltirilgan о‘quv faolligi
4
.
Tayyor holda taqdim etish (о‘qitish sifatidagi ta’lim konsepsiyasi)da odatga
ko‘ra, ma’lumot, tushuntirish, taqdim etish, kо‘rsatish metodlari qо‘llanadi,
1
