Прангишвили А. С. Бессознательное: природа, функции, методы исследования. ‒ Тбилиси:
Мецниеребе, 1978 .‒ C. 25.
2
Лернер И. Я. Дидактические основы методов обучения. ‒ Москва: Педагогика, 1981.
– С. 188.
3
Маркова А. К. Формирование мотивации учения в школьном возросте. ‒ Москва:
Просвещение, 1983. – С. 96.
4
Ительсон Л. Б. Лекция по общей психологии. – Москва: Издельство АСТ. МН: Харвест,
2002. ‒ C. 87.
PEDAGOGIKA
2017, 6-son
14
tabiiy о‘z-о‘zini о‘qitish vaziyati (stimulatsiya sifatidagi ta’lim konsepsiyasi)da
о‘quvchilarni noodatiy fakt va holatlar bilan tо‘qnashtirish metodlari, hayrat va
qiziqish uyg‘otuvchi namuna va emotsional munosabatga xayrixohlik, bilish
faolligiga yо‘naltirilgan vaziyat (boshqaruv sifatidagi ta’lim konsepsiyasi)da
muammo, topshiriqlarni qо‘yish metodlari, muhokama, diskussiya, birgalikda
rejalashtirish va hokazo.
Y. Lerner ta’lim metodini ta’lim faoliyatining umumiy sxemasi va faoliyatini
aks ettiruvchi umumlashgan tushuncha sifatida belgilaydi va mavjud metodlarni
ma’lumotli-retseptiv, reproduktiv, muammoli bayon, evristik, tadqiqiy turlarga
ajratadi. Ta’limning asosiy maqsadlaridan biri ijodiy faoliyatning usul va
tajribalarini shakllantirishga muvofiq bo‘lgan muammoli va tadqiqiy metodlarni
qо‘llashni nazarda tutadi. Tadqiqiy metodda: “Ijodiy faoliyatdagi qiziqish,
ehtiyojlarning shakllanish sharti – qiziqish va ehtiyojlarda namoyon bо‘luvchi
motivlar faoliyatidan tashqarida paydo bо‘lmaydi”, – deb hisoblanadi
1
.
An’anaviy ta’lim kasbiy motivlarning rivojlantirilishini ta’minlamaydi balki
shakllansa ham, avvalo, о‘quvchining bilish faoliyatining shakllanishi sifatida yuz
beradi.
Bu paradoksda an’anaviy ta’lim vositalaning ziddiyatlaridan biri aks etgan.
Kasbiy motivlar jarayonga nisbatan tashqi sifatida qaraladi. Asosiy urg‘u esa sof
о‘quv
motivlariga
beriladi
(imtihonlarni
muvaffaqiyatli
topshirish,
mashg‘ulotlarni qoldirmaslik va boshqalar). An’anaviy ta’lim о‘quv ma’lumotini
о‘zlashtirishda stimulator vazifasini о‘taydi. Endi V. Zankovning eksperimental
didaktik sistemasi bilan tanishib chiqamiz. Bu sistemada asosiy prinsiplar
quyidagilar hisoblanadi: murakkablik darajasini nazorat qilgan holda uning
yuqori darajasidagi ta’limda о‘quvchilarning о‘quv materialini anglash
imkoniyatining muhim talabidur. Boshlang‘ich ta’limda nazariy bilimlarning
boshqaruvchilik roli prinsipi, fanlarni о‘rganishdagi tezkor sur’at, о‘quv
jarayonining о‘quvchilar tomonidan anglanish prinsiplari shular jumlasidandir.
Bu prinsiplarni amalga oshiruvchi sistema ta’lim oluvchilarning faqat intellektual
rivojlanishida emas, aksincha, bolalar jamoasida ularning individualligini
ochishga yо‘naltirilgan bо‘ladi.
1
Лернер И. Я. Дидактические основы методов обучения. ‒ Москва: Педагогика, 1981.
– С. 165.
|
