|
-§. O’quvchilarni geometrik materiallarga asoslangan va kasrlarga doir masalalar yechishga o’rgatish usullari
|
| bet | 7/8 | | Sana | 13.12.2023 | | Hajmi | 87,62 Kb. | | #117886 |
Bog'liq Mirzayeva Naima 3062.3-§. O’quvchilarni geometrik materiallarga asoslangan va kasrlarga doir masalalar yechishga o’rgatish usullari.
Boshlang’ich sinf matematika darsliklarida o’quvchilarni miqdor ulushlari va kasrlarga doir misol va masalalar yechishga o’rgatish orqali ularda bu tushunchalar haqida bilim malaka va ko’nikmalari shakllanadi.
Men o’z malakaviy ishimning II bobida darsliklardan o’rin olgan misol va masalalarni topshiriqlar sifatida ko’rsatib o’tganman.
Dastlab o’quvchilar ulushlar bo’yicha ma’lumotlar berish va ularga doir misol va masalalardan namuna sifatida yechib ko’rsatmoqchimnan:
3 sinf o’quvchilariga sonning ulushlarini topish uchun uni amaliy masalalardan boshlash lozimligini anglatish kerak.
Masala: Uzunligi 16 sm bo’lgan kesmani olib uni teng ikki bo’lakka bo’lamiz bo’lakchaning yarmi necha sm bo’ladi? . Endi bo’lakchani yana ikkiga bo’lib yana 4 sm li kesmani hosil qilamiz javob 16 : 4 = 4 sm. Demak, 16 sm li kesmaning qismi bo’ladi. Bu ishni chizg’ich yordamida ham bajarish mumkin bo’ladi.
Masala: kitob 80 bet, o’quvchi uning qismini o’qidi. Necha bet kitob o’qilgan? 80 betlik kitobning qismi qancha?
80 : 2 = 40 bet.
Javob: o’quvchi 40 bet kitob o’qigan.
Darsliklarda shunday topshiriqlar ham borki o’quvchi bevosita bunday topshiriqlarga og’zaki yoki yozma holda javob berishi mumkin bo’ladi. Masalan: m da, m da, m da necha sm bor?
2) soatda, soatda, soatda, soatlarda necha minut bor? Bu kabi topshiriqlariga bajarishda o’quvchi ulushlarig ko’ra sonini topish yoki berilgan songa ko’ra ulushlarini topishga doir topshiriqlarni bajaradilar. Men o’zimni rejamga muvofiq miqdor ulushlari va qayerlarga doir bir nechta misol va masalalarni namuna sifatida yechib ko’rsataman:
Masala №1.
1
Ushbu rasmda to’g’ri to’rtburchak ifodalangan.
To’g’ri to’rtburakni yarmini ko’rsat. bo’lagi
To’g’ri to’rtburchakni bo’lagini ko’rsat.
To’g’ri to’rtburchakni bo’laklarini ko’rsat.
Bu topshiriq orqali o’quvchilar bir xil uzunlikda to’g’ri to’rtburchaklarni har xil ranglarga bo’yab ularni qismini, qismini, qismini va h. qismlarini ko’rsatadilar.
Ularda bu masala orqali miqdor ulushlari haqidagi fikrlar paydo bo’ladi.
Masala №2.
10 sm uzunlikdagi kesma chiz. Bu kesmaning qismida necha sm bor?
A) oldin bu kesmaning qismida necha sm bor aniqlang?
B) kesmaning qismida necha sm borligini aniqlaymiz.
Bu topshiriqni bajarish uchun biz 10 sm li kesmani chizib olamiz va uni 5 ta teng bo’laklarga bo’lamiz va har bir qismi necha sm ekanligini aniqlab olamiz.
a) 10 : 5 = 2 sm
b )
2 ∙ 3 = 6 sm
Chizmadan ko’rinib turibdiki, a chizmaning bo’lagi 2 sm ga teng. Xudi shu usulda b kesma bo’lagi 6 sm ga teng ekanligi chizmadan yaqqol aniqlandi.
Demak dastlab biz miqdor ulushini aniqladik shu asosida kasrlarni uzunligini topdik.
O’quvchilarga sonning ulushlarini toptirish shu usulda topish kerakligini bevosita tushuntiriladi. Berilgan sonning kasr qismini topish ham shu usulda topish kerakligini tushuntiriladi.
Masala №3.
Mohira bilan Otabek fermer xo’jaligiga yordam berib jami 480 kg uzum uzishdi. Uning qismini Mohira, qolganini Otabek uzdi. Har bir bola necha kilogramdan uzum uzishgan?
Bu masalani yechishda biz dastlab 480 sonini ulushini topamiz bu esa Mohraning uzgan uzumi bo’ladi. Otabek uzgan uzumi esa o’z o’zida qismi ya’ni kasr bo’ladi. Masalani qisqa shartini tuzamiz.
Sharti:
M ohira - qismi
480 kg
Otabek - ?
Yechish:
480 : 3 ∙ 1 = 160 kg – bu Mohira uzgan uzum.
480 – 160 = 320 kg - bu 320 uzum Otabek uzgan uzum bo’ladi.
Demak 480 ning qismi 160 bo’lsa, 480 ning qismi 160 ∙ 2 = 320 bo’ladi.
Javob: Mohira 160 k Otabek 320 kg uzum uzishgan.
XULOSA
Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarni murakkab tipdagi masalalarni yechishga o’rgatish matematika kursini asosini tashkil etadi.
O’quvchilarga boshlang’ich sinflarda o’rganiladigan asosiy va hosilaviy miqdorlarga doir masalalar yechish o’quvchilarga miqdorlar haqidagi bilim malaka va ko’nikmalarini shakllantiradi. Men o’z malakaviy bitiruv ishimni o’rganish jarayonida o’quvchilarni murakkab tipdagi masalalar yechishga o’rgatishda quyidagi xulosalarga keldim:
1. O’quvchilarga dastlab asosiy va hosilaviy miqdorlar haqida to’liq tushunchalar berish.
2. Har bir yechiladigan u yoki bu masalani atroflicha o’rganib chiqish.
3. O’quvchilarga masalalar yechishning 1-9 qoidasini to’liq o’rgatish.
4. O’quvchilarga uzunlik o’lchovlari haqida to’liq ma’lumotlar berish.
5. Og’irlik (massa) va hajm o’lchovlari haqida yetarlicha tushunchalar berish.
6. O’quvchilarga vaqt va unli o’lchov birliklari haqida ma’lumotlar berish.
7. O’quvchilarni yuz o’lchov birliklari haqida bilimlarini chuqurlashtirish.
8. O’quvchilarga hosilaviy miqdorlar haqida yetarlicha bilim berish.
9. O’quvchilarni miqdor ulushlari va kasrlar tushunchasi bilish tanishtirish.
Yuqoridagi 1-9 qismlarda ko’rsatilib o’tilgan ko’rsatmalarga to’liq amal qilinsa, o’quvchilar 1-4 sinf matematika darsliklarida berilgan har qanday oddiy va murakkab tipdagi masalalarni esga oladilar, olingan bilimlarni hayotga bog’lay oladilar. Men o’z ishimda shu ko’rsatilgan qoidalarga amal qilish yo’llarini ko’rsatib o’tgan holda ularga doir misol, masala va topshiriqlardan namunalar ko’rsatib o’tkazganman.
|
| |
