|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN
Pdf ko'rish
|
| bet | 111/194 | | Sana | 17.12.2023 | | Hajmi | 5,34 Mb. | | #121843 |
Bog'liq 98-71-PB“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-26, Issue-2, January - 2023
114
marosimdagi ma’ruzasida, “Abdurauf Fitratning: “Xalqning aniq maqsad sari harakat
qilishi, davlatmand bo‘lishi, baxtli bo‘lib izzat-hurmat topishi, jahongir bo‘lishi yoki
zaif bo‘lib xorlikkka tushishi, baxtsizlik yukini tortishi, e’tibordan qolib, o‘zgalarga
tobe va qul, asir bo‘lishi ularning o‘z ota-onalaridan bolalikda olgan tarbiyalariga
bog‘liq”, - degan fikrlariga har birimiz, ayniqsa, endi hayotga kirib kelayotgan o‘g‘il-
qizlarimiz amal qilishlarini men juda istar edim”, – degan edi.[1.7]
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Tadqiq qilinayotgan masala bo‘yicha jadidchilik harakatining yetakchilaridan biri
bo‘lgan Abdurauf Fitrat o‘zining bir qancha chop ettirilgan ishlarida o‘z fikir va
muloxazalarini bildirgan. Xususan uning Cho‘lpon nomidagi nashriyot matbaa uyi
tomonidan 2013 yilda nashr etilgan “Oila yoki oila boshqarish tartiblari”[2:5] nomli
kitobida tarbiya haqidagi qadimiy fanlar asosida uni uch shaklda: badan tarbiya, aqliy
va axloqiy tarbiya deb anglatgan. Biroq ularni bir-biridan ajratib ham bo‘lmaydi. Ular
o‘zaro shunday bog‘liqdirki, biriga ziyon yetsa, boshqalarida ham nuqson paydo
bo‘ladi. Biriga foyda yetsa, boshqalari ham undan bahramand bo‘ladi deb yoritadi.
TAHLIL VA NATIJALAR
Bu bejiz emas. Chunki, jadidchilik harakatining yetakchilaridan biri Abdurauf
Fitrat o‘zining ma’rifiy qarashlarida Vatan, xalq, millat erkinligi, xalq farovonligi
to‘g‘risidagi orzularini, ta’lim-tarbiya haqidagi fikrlarini bayon etgan. Manbalarga
ko‘ra undan 260 bosma taboqdan ziyod ilmiy meros qoldi. Bu asarlar
adabiyotshunoslik, etika, estetika, musiqa, shaxmat, melioratsiya, geodeziya kabi bilim
sohalariga bag‘ishlangan bo‘lib, ular Fitratning qomusiy tafakkur va aql egasi
bo‘lganligidan darak beradi.[2.428] Aniqrog‘i, uning “Munozara”, “Hind sayyohi
bayonoti”, “Rahbari najot” kabi asarlari badiiy, diniy, ijtimoiy-siyosiy, ma’rifiy va
axloqiy ruhdagi asarlar hisoblanadi. Fitrat o‘zbek olimlaridan birinchi bo‘lib, professor
unvoniga sazovor bo‘lgan. U Britaniya entsiklopediyasida o‘zbek faylasuf olimi
sifatida qayd etilgan birinchi adibdir.
Fitrat barkamol avlod tarbiyasi, uning aqliy, axloqiy, ma’naviy, jismoniy
bag‘rikenglikka erishishiga bog‘liqligi borasida qimmatli fikrlarini qoldirgan.
Abdurauf Fitratning ilmiy merosi adabiyotshunos, tilshunos, tarixchi, faylasuf,
pedagog olimlar tomonidan muayyan darajada o‘rganilgan. Jumladan, adabiyotshunos
olim H.Boltaboev ma’rifatparvarning hayoti va ijodi, xorijda o‘rganilganlik holati,
ma’rifiy g‘oyalarini imkon darajasida o‘rgangan. Jadidchilik harakatini yetarli darajada
o‘rgangan olimlardan B.Qosimov Fitratning hayoti va ijodini o‘rgangan, ayrim
asarlarini tahlil qilgan.
Faylasuf olim B.Ergashevning ilmiy-tadqiqot ishlarida Fitratning “Yosh
buxoroliklar” safidagi faoliyati, uning siyosiy qarashlarini o‘rgangan.
Tadqiqotchi M.Qurbonova tadqiqot ishlarida “Fitratning tilshunoslik merosi”, til
qoidalari, imlo masalalariga oid muammolarini o‘rgangan. Tadqiqotchi
|
| |
