• Irodaviy harakatlarning nerv-fiziologik xususiyatlari.
    		•

    Shaxs va irodaviy harakatlar




    Download 1,78 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet103/180
    Sana14.05.2024
    Hajmi1,78 Mb.
    #231480
    1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   180
    Bog'liq
    O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

    Shaxs va irodaviy harakatlar
    . Odamning irodaviy harakatlari o’z oldiga 
    qo’ygan maqsadlarini, turli-tuman yumushlarini shunchaki bajarishdangina 
    iborat emas. Balki irodaviy harakat o’ziga xos xususiyatga egadir. Buning 
    ma’nosi shuki, odam o’z oldida turgan va uning uchun juda katta ahamiyatga 
    ega bo’lgan maqsadlarga o’zi uchun unchalik ahamiyatli bo’lmagan boshqa 
    hatti-harakat motivlarini buysundiradi.
    Iroda kishining o’z hatti-harakatlarini ongli ravishda boshqarishni, bir 
    qator intilish va istaklarni tiyib turishni taqoza etadi. Irodaviy harakat shundan 
    iboratki, bundan odam o’zini-o’zi idora qiladi, o’zini-o’zi qo’lga oladi, o’z his-
    tuyg’ularini nazorat qilib turadi va kerak bo’lib qolgan paytlarda ularni bosa 
    oladi. Irodaning namoyon bo’lishi ish-harakatlarda ongning ishtirok qilishi 
    bilan bog’liq bo’lgan shaxs faolligidir.
    Irodaviy faoliyat shaxs tomonidan keng miqyosda anglangan va psixik 
    jarayonlarni amalga oshirish xarakteri jihatidan irodaviy zo’r berishni talab 
    qiladigan bir qator ishlarni taqoza qiladi.
    Ko’pincha irodaviy faoliyat odamning hayot yo’lini aniqlaydigan, uning 
    ijtimoiy qiyofasini ko’rsatadigan qarorlarga kelish bilan bog’lik bo’ladi. Bunda 
    burch hissi, Vatan va xalq oldidagi burchini aniq anglash namoyon bo’ladi.
    Bo’larga misol qilib Ulug’ Vatan urushi davridagi kishilarimizning 
    qahramonliklarini ko’rsatishimiz mumkin.
    Irodaviy harakatlarning nerv-fiziologik xususiyatlari.
    Irodaviy faoliyat turli-tuman harakatlar natijasida amalga oshiriladi.
    Harakatlar esa suyak-muskul sistemasining faoliyati tufayli vujudga keladi.
    Ma’lumki, insonda turli harakatlarni vujudga keltiradigan 600 dan ortiq katta va
    kichik muskullar mavjuddir. Bu muskullarning harakati alohida-alohida, bir-
    biridan ajralgan holda emas, balki ularning birgalikdagi faoliyati tufayli hosil 
    bo’ladi. Insonning istalgan bir harakatida bir guruh muskullar albatta ishtirok 
    etadi. Bosh miya yarim sharlarida harakatlarni boshqaruvchi maxsus uchastka 
    bor. Bu yerdan tanamizning barcha qismlariga nerv tolalari ketgan bo’ladi. Bu 
    markaz teskari aloqa usulida ishlaydi va harakatlarimizni boshqarib, tartibga 
    solib turadi. Bordi-yu harakat markazi ishdan chiqsa, odamning harakatlari 
    ham bir-biri bilan uyg’unlashmaydi, izdan chiqadi, qilmoqchi bo’lgan ish-

    132 
    harakatlarni odam to’g’ri bajara olmaydi. Buni spirtli ichimlik iste’mol qilgan 
    kishi harakatida ko’rish mumkin.
    Irodaning nerv-fiziologik mexanizimi sifatida bosh miya katta yarim 
    sharlari po’stining shartli reflekslar hosil qilishdan iborat bo’lgan faoliyatini 
    ham ko’rsatish mumkin.
    Demak, irodaviy harakatlarning mexanizmini bosh miyadagi harakat 
    markazi faoliyati, suyak-muskul sistemasining faoliyati, shartli reflekslar va 
    ikkinchi signallar sistemasi tashkil etadi.

    Download 1,78 Mb.
    1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   180




    Download 1,78 Mb.
    Pdf ko'rish