Fanning maqsadi. Elektr tokining xavfi
E
l e k t r havfsizligi
fanining asosiy maqsadi, talabalarga elektr toki ta’siriga tushib
qolish holatlarini oldini olish, shikastlanishning asosiy sabablarini o‘rganish, elektr
energiyasidan keng ko‘lamda foydalanishdagi bo‘lgan baxtsiz hodisalar va ulardan
saqlanish, bu havfni oldinroq sezish imkoniyati yo‘qligi va elektr
tokini havfiga qarshi
tashkiliy va texnik chora-tadbirlar belgilashni, to‘siq vositalari bilan ta’minlashni, shahsiy
va jamoa muhofaza tizimlarini o‘rnatish nihoyatda muhimligi va boshqalami o‘rgatishdan
iboratdir.
Hozirgi kunning sanoat ishlab chiqarishdagi asosiy energiya manbai elektr toki
bo‘lib hisoblanadi. Ishlatilish sohasi bo‘yicha deyarli barcha dastgoh, yoritgich, minora
krani,
havo almashtirgich, lentali transportyor, eskalator va hokazo juda ko‘p turdagi
harakatlanuvchi mashina-mexanizmlarlarda elektr toki ishlatiladi. Bu esa o‘z navbatida
elektr tokining o‘ziga xos xavfsizlik tomonlarini o‘rganishni taqozo etadi. Bunga asosiy
sabab shuki, ishlab chiqarishdagi barcha jarohatlanishlaming bir foizini va
shu
bilan birga
umumiy o‘lim bilan tugaydigan baxtsiz hodisalaming 20-30%ini elektrdan jarohatlanish tashkil
qiladi. Tekshirishlar natijasida shu narsa ma’lum bo‘ldiki, o‘lim bilan tugagan baxtsiz
hodisalaming deyarli 80%i 1000 V gacha bo‘lgan kuchlanishli elektr tokida ishlovchi elektr
dastgoh va qurilmalarda yuzaga kelgan. SHuning uchun ham elektrdan jarohatlanish sabablari,
ulami bartaraf etish yo‘llarini o‘rgatish mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan bo‘lib
hisoblanadi.
Mehnat muhofazasining elektr xavfsizligini tushuntirishda elektr tokidan to‘g‘ri
foydalanish yo‘llari, elektr tokining inson organizmiga zararli ta’siri kabilar
tushuntirilishi bilan
birga elektr tokining turlari ham to‘la tushuntiriladi. Elektr toklarining turlarini tushuntirish uchun
dastlab elektr tarmoqlarini esga olishimiz zarur. Sababi elektr toki sanoat ishlab chiqarishining
asosiy energiya manbai bo‘lib hisoblanadi. Korxona va tashkilotlarda maishiy xizmatlar uchun
ham elektr toki ishlatiladi.
Elektr xavfsizligi
qisqacha aytilganda - elektr tokining,
elektr yoyning, elektromagnit
maydonlari, statik elektr toklarining zararli va xavfli ta’sirlaridan insonlami muhofaza qilishni
ta’minlovchi tashkiliy va texnikaviy tadbirlar hamda vositalar tizimlari hisoblanadi.
