19.-rasm: Avtomatik ishlaydigan himoyalovchi o‘chirgich: 1-avtomatik saqlagich; 2-
almashtirgichli tugmacha; 3-mexanik haydovchi; 4-kontaktli tizim; 5-ulagichlar; 6-tokni
sozlagich vinti(kuchaytirish); elektromagnitli ajratgich; 8-elektr yoyni so‘ndiruvchi
kamera.
Avtomatik himoya o‘chirgichi tok me’ri buzilishi bilan o‘zi
avtomatik ravishda
tarmoq tok zanjirini uzadi.
-releli – bu tok o‘zgarishi bilan kontaktlar orasida bo‘shliq hosil qilib, tok zanjirini
tarmoqdan uzadi.
-yarim o‘tkazgichli – bu tok bir tomonlama o‘tkazish xossasi asosida ish jarayonida
tizimdagi elektr toki kuchayishi hisobiga rele kontaktlarni uzishi turkumida ishlaydi.
-mexanik – bu turdagi o‘chirgichlar ishchi tomonidan bajariladigan vklyuchatel va
rubilniklar turkumida bo‘ladi.
Himoyalovchi o‘chirishning
avtomatik, releli, yarim o‘tkazgichli usullarida
o‘chiruvchi qurilma ichidagi kontakt beruvchi qism qizishidan kengayish hisobiga tegib
turuvchi kontaktlar orasini ochib, tarmoq bilan bo‘lgan tok zanjiri uzilishiga asoslangan
bo‘ladi.
Mexanik usuldagi himoyalovchi o‘chirish qurilmasining dastasi –
dielektrik
materialdan qilingan bo‘lib, 220 V dan toki kilovoltli kuchlanishlarga qarab 25 sm dan
toki 1,5-2 metrgacha uzunlikda bo‘ladi. O‘chiruvchi shaxs richagdan ushlab o‘chirishi
uchun o‘zi rezina qo‘lqop kiyib olishi talab etiladi.
Tegishli elektrik tomonidan himoyalovchi o‘chirgich qurilmalar tekshirib turilishi
ko‘zda tutiladi. Bu bilan birgalikda qisqa tutashuv o‘lchagich yordamida
kuchlanish
o‘lchagichning maksimal ko‘rsatishi, himoya vositalarining dielektrik ko‘rsatkichlari,
elektr qurilmaning metall korpusidagi tok kabilar ham o‘lchash ko‘zda tutiladi.
Qisqa tutashuv o‘lchagichda amalga oshiriladigan ishlardan:
-sinalayotgan kuchlanish ko‘rsatkich va transformator kuchlanishi orasidagi o‘zaro
bog‘lanishni tekshirish:
20-rasm: Kuchlanish ko‘rsatgichi dastagi va simi izolatsiyasining elektr
mustahkamligini sinash prinsipial shakli: 1 — sinalayotgan kuchlanish ko‘rsatgichi; 2 —
sinalayotgan transformator; 3 — suvli vanna; 4 — elektrod sim.
21-rasm: Dielektrik qo‘lqoplar, etiklar va kalishlarni sinash prinsipial shakli: 1
— sinov transformatori; 2 — almashlab ulovchi kontaktlar; 3 — shuntli qarshilik (15 —
20 kOm); 4 — gazorazryadli lampa; 5 — drossel; 6 — milliampermetr; 7 —
razryadlovchi qurilma; 8 — suvli vanna; 9 – sinalayotgan rezina qo‘lqop.
Bir qutbli kuchlanish ko‘rsatgichining izolatsiyalovchi korpusi butun uzunligi
bo‘yicha ajratgich halqasigacha uzunligi bo‘yicha folga bilan o‘raladi. Folga bilan dastak
boshidagi kontakt orasida kamida 10 mm ochiq joy qoldiriladi. Sinov uskunasining bir
simi kontakt-uchlikka ulanib, ikkinchisi — erga ulangan simi — folgaga ulanadi.
Sinovlarni dielektrik qo‘lqop, etik va kalishni sinash uchun mo‘ljallangan uskuna
vositasida o‘tkazish tavsiya qilinadi.
500 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarida qo‘llaniladigan kuchlanish
ko‘rsatgichi uchun sinov kuchlanishi 1 kV ni, 660 V gacha bo‘lgan elektr uskunalarida
— 2 kV ni tashkil qiladi. Sinovning davom etish muddati 1 minut.
