Tiykarǵı fondlardan paydalanıwdı jaqsılawdıń

15 
múmkinshiligin beredi. Bunday kórsetkishlerge fondlardıń sıyımlılıǵı, 
fondlardıń qaytımı, fondlardıń rentabelligi hám basqalar kiredi.
Ekinshi topar – jeke hám natural kórsetkishler bolıp, kóbirek, 
tiykarǵı óndirislik fondlardıń aktiv bólegi - jumısshılar, mashina hám 
ásbap-úskenelerden paydalanıw menen baylanıslı.
Kórsetkishlerdiń bul toparına tómendegiler kiredi:
- tiykarǵı óndirislik fondlar (mashina hám ásbap-úskeneler) dan 
ekstensiv paydalanıw koefficienti, olardıń waqıt boyınsha paydalanıw 
dárejesi;
- tiykarǵı óndirislik fondlar (mashina hám ásbap-úskeneler) dan 
intensiv 
paydalanıw 
koefficienti, 
olardıń 
quwat 
boyınsha 
paydalanıwdıń dárejesi;
- tiykarǵı óndirislik fondlardan integral paydalanıw koefficienti, 
barlıq ekstensiv hám intensiv faktorlardan birgelikte paydalanıw.
Ekstensiv koefficient – úskenelerdiń bir dáwirde (ay, jıl) 
haqıyqıy islegen waqtınıń jobalastırılǵan waqıtqa bolǵan qatnası 
menen anıqlanadı. 
rej
haq
eks
t
t
N

Bul jerde: 
t
haq
- haqıyqıy paydalanǵan waqıt; saat 
t
rej
- joba boyınsha paydalanıw múddeti; saat 
Ásbap-úskenelerdiń ekstensiv kórsetkishin jaqsılaw ushın 
olardıń smenalı koefficientin joqarılatıw, mezgiller arasındaǵı bos 
turıp qalıwlardı saplastırıw, úskenelerdi ońlaw waqtın qısqartıw, 
miynet tártibin bekkemlew hám basqada ilajlardı iske asırıw zárúr.
Úskenelerdiń mezgillik koefficienti – sutka dawamında mashina- 
mezgillerdiń ornatılǵan úskenelerdiń ulıwma sanı yamasa jumıs 
orınlarına qatnası bolıp esaplanadı. Ol tómendegishe anıqlanadı:
s
ú
sm
A
MS
K
.


16 
Bul jerde: MS – sutka dawamında haqıyqıy islegen 
mashinalardıń jıyındısı;
A
ú.s
– ornatılǵan ásbap-úskenelerdiń ulıwma sanı. 
Úskenelerdiń mezgillik koefficientin anıqlawdıń jáne bir jolı, 
kárxananıń bir emes eki yamasa úsh mezgilde jumıs islewi hám bunda 
úskenelerdiń barlıǵınan tolıq paydalanbawı názerde tutıladı. Máselen: 
cexta 300 dana úskene ornatılǵan bolıp, birinshi mezgilde 270, ekinshi 
mezgilde bolsa 220 sı jumıs islegen. Úskenelerdiń mezgillik 
koefficienti 1,63 (270+220) /(300) quraydı.
Intensiv koefficient - belgili bir waqıt ishinde haqıyqıy 
jetistirilgen ónimniń muǵdarın bildiredi. Ol haqıyqıy jetistirilgen 
qundı, rejedegi ónimniń qunına qatnası menen anıqlanadı. 
rej
haq
ISH
ISH
K

int
Bul jerde: ICH 
haq
- haqıyqıy jetistirilgen ónimniń muǵdarı;
ICH 
rej
- ónimdi jetistiriw jobası.
Ásbap–úskenelerden 
integral 
paydalanıw 
koefficienti, 
úskenelerden intensiv hám ekstensiv paydalanıw koefficentleriniń 
kóbeymesi arqalı anıqlanıp, onıń waqıt hám quwat boyınsha bánt 
bolıwın xarakterleydi. 
int
int
K
K
K
eks
egr


Kárxananıń tiykarǵı óndirislik fondlarınan paydalanıwdı 
jaqsılawdıń tiykarǵı baǵdarları retinde tómendegilerdi kórsetiw 
múmkin:
- bir mezgil dawamında biykar turıp qalıwdı saplastırıw hám 
onıń aldın alıw;
- úskenelerdiń mezgillik koefficientin asırıw;
- biykar turıwshı úskenelerdi azaytıw hám joq etiw;
- ońlaw hám profilaktika jumısların óz waqtında hám sapalı 
túrde iske asırıw;

17 
- úskenelerdi ekspluataciyalawshı xızmetkerlerdiń mamanlıǵın 
asırıw;
- óndiristi shólkemlestiriw hám resurslar menen támiyinlewdi 
jaqsılaw.

Download 1.56 Mb.