УМУМ ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ФАНИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИЛГАН МЕТОДИКА АСОСИДА
ЎҚИТИШ МЕТОДИКАСИ
Лутфиллаев М.Х., Файзиев Н.А.
Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети профессори, медиа
марказ директори, Самарқанд давлат чет тиллар институти ўқитувчиси
Аннотация.
Ушбу мақолада бугунги кунда “Информатика ва ахборот
технологиялари” фанини умумтаълим мактабларида ўқитишда замонавий дастурий
воситалар асосида мультимедиали тақдимотлар яратиш ва улардан фойдаланиб
дарс машғулотларини ташкил қилиш масалалари муҳокома қилинган.
Аннотация.
В данной статье рассматривается вопросы организации учебного
процесса предмета «Информатика и информационных технологий» на основе
современных программных средств.
Abstract.
This article discusses the organization of the educational process of the
subject "Informatics and Information Technology" based on modern software.
Ўқитувчи мультимедиа технологияеи асосида ташкил этилган дарс жараёнида
электрон доскадан фойдаланиши лозим, чунки бундай ҳолда у бир вақтнинг ўзида
аудиториядаги барча тингловчилар билан ишлаш имкониятига эга бўлади. Амалиёт
ва олиб борилган тажриба-синов ишлари мультимедианинг таълим жараёнидаги
самарадорлигини тасдиқлаган. Мультимедиа технологиясидан фойдаланиб таълим
жараёнининг самарадорлигини ошириш билан бирга, у ўқув жараёнига ижобий
таъсир этиш мумкин, жумладан:
- Мультимедиа ахборотни қабул қилиш ва туш униш каби ўқитишнинг когнитив
йўналишларини қўллаши мумкин.
- Мультимедиа ўқувчиларнинг (талабаларнинг) мотивациясини кўтариши
мумкин. Мультимедиа ҳамкорликда ишлаш кўникмаларини ривожлантиришига ва
ўқувчиларнинг (талабаларнинг) жамоа бўлиб билим олишга ёрдам бериши мумкин.
- Ўқув мультимедиа - воситалар ўқувчиларда (талабаларда) назарий жиҳатдан
кенгроқ маълумот олиш, ўқишга ёндашувни ривожлантириш ва таълим матералини
чуқурроқ тушунишни таъминлаши мумкин.
Маълумки, умутаълим мактабларида “Информатика ва ахборот технологиялари”
фанини ўқитишда мультимедиали электрон қўлланмалар яратиш ва улардан
фойдаланиш ўқувчилар учун фанни ўзлаштиришга катта ёрдам беради. Яратилган
янги электрон дастур имкониятларини ўргаган ўқувчиларда бошқалар учун ҳам
фойдали бўлган билимлари акс этган янги лойиҳаларни яратиш хохиши пайдо
бўлади. Бундай ҳолда ўқитувчи ўқувчиларга “электрон қўлланма”ни яратишни
таклиф қилиши мумкин. Бу албатта электрон қўлланма яратишдаги илк қадам. Бу
лойиҳани яратишни амалга ошириш учун турли дастурлар тўплами билан ишлашга
тўғри келади. Ўқувчилар тасвирни қайта ишлаш, нутқ ва мусиқани ёзиб олиш,
анимацияли эффектлардан фойдалана олиш кабиларни бажара олишлари керак.
Улар учун ахборотни топиш ва танлаш усуллари, уларни тартиблаш муҳимдир.
Уларга мутахассис ва фан ўқитувчиси кўмак беради. Натижада мультимедиали
дастурдан фойдаланиш имконияти яратилади. Фан ўқитувчисига эса ўқувчи билан
ишлашнинг бу шакли унинг меҳнати ўсиб келаётган ёш авлодга жуда зарур
эканлиги ҳақида ишонч беради.Электрон дарслик яратиш мураккаб жараён
271
эканлигини эътиборга олган ҳолда уни босқичларга бўлиб амалга ошириш мақсадга
мувофиқдир. Электрон дарслик яратишнинг асосий босқичлари қуйидагилар:
манбаларни танлаш;
муаллиф билан шартнома тузиш;
мундарижа тузиш;
қисмлар бўйича матнларни қайта ишлаш;
гиперматнни электрон шаклга айлантириш;
овозли соҳани ишга тушириш;
мультимедиали соҳа учун материл танлаш;
компьютер ёрдамини яратиш.
Мультимедиали электрон дарслик (МЭД)ни яратишда ўқувчиларга тушунарли,
матни равон ва қизиқарли, тест, кроссвордлар танлашда уларнинг ёши, физиологик
хусусиятлари ҳисобга олиш лозим. Электрон дарслик структураси, боблар ва уларга
тегишли мавзулар бўйича билимлар қисқа ҳамда хулоса қисми билан боғланган
ҳолда келтирилган.
Ўқувчилар эришилган билим, кўникма ва малакаларни мустаҳкамлаш мақсадида
МЭДда савол ва топшириқлар, тест синовлари ва кроссворд келтирилган. Масалан,
электрон дарслик ёрдамида ўқувчи ўз билимларини назорат қилиш, яъни ўқувчилар
билимларини синаб кўриш мақсадида тест синовларига жавоб бериши мумкин.
Умумтаълим мактабларида педагогик жараён кечишининг муҳим шартларидан
бири дарсларда замонавий ўқитиш технологияларидан фойдаланиш ҳисобланади.
Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш учун мўлжалланган ана шундай
ўқитиш технологияларидан бири бу мультимедиали электрон қўлланмалардир.
Умумтаълим
мактабларида
таълимни
ахборотлаштириш
шароитида
информатика ва ахборот технологияларини ўқитишнииг асосий мақсади ахборот ва
коммуникация технологияларидан амалий фойдаланиш кўникма ва малакаларини,
ахборотни компьютерда қайта ишлаш усулларини, ижодий англаш ва мантиқий
фикрлаш кўникмасини шакллантириш учун ўқувчиларга шарт-шароит яратиш,
уларнинг билиш фаолиятини ривожлантиришдан иборат.
Бугунги кунда умум таълим мактабларида информатика ва ахборот
технологиялари курсини ўқитиш бўйича асосий муаммолардан бири - бу
ўқувчиларнинг информатикани ўрганишга бўлган қизиқишини фаоллаштиришдан
иборатдир. Информатика ва ахборот технологиялари дарсларида ўқувчиларнинг
билиш фаолиятини фаоллаштириш бу энг аввало ўқув материалини мультимедиали
ва интерактив кўринишда тақдим этишдир. Бундай ўқув материали қуйидаги
кўринишлардан бири орқали тақдим этилиши мумкин:
- тақдимот (ўқув материалини намойиш этиш, ўқувчиларга ўқув материалининг
энг муҳимларини мустақил ўрганишни тақдим этиш);
- компьютерли ўйин;
- ўқув материалининг график намойиши;
- видео ва мультипликацион фильмлар.
Информатика ва ахборот технологиялари дарсларида ўқувчилар фаолиятининг
амалий йўналиши устивор ҳисобланади. “Ўқитиш-ўқиш” жараёнида ўқитувчи ва
ўқувчининг ўзаро таъсирлашуви рўй беради. Бу жараёнда ўқитувчи ўқувчининг кўз
ўнгида ҳамма нарсани биладиган шахс сифатида гавдаланади. Аммо, билиш жараёни
ва кашфиёт таълим бериш доирасида қолади. Чунки, ўқитувчининг ҳохишига
боғлиқ бўлмаган ҳолда билимларни узатиш жараёнида ўқувчининг ишончи,
мотивацияси, ҳаётий концепцияси иштирок этади.
Мамлакатимизда таълим сифатини ошириш, иш берувчилар ҳамда таълим бозори
субъектларини бир мақсадда бирлаштириш, пировард натижада рақобатбардош
кадрлар тайёрлаш – бугунги куннинг долзарб вазифаларидандир. Қачонки, ишлаб
272
чиқариш ҳамда таълим-тарбия жараёнига жалб этилаётган мутахассисларга
берилаётган билим ҳар икки томон манфаатларини ҳисобга олмас экан, сифат
ҳақида сўз юритмаса ҳам бўлади. Масалан, умумтаълим тизимида информатика ва
ахборот технологиялари фани ўқитилишига тўхталсак. Ҳозирги кунда 5-синфдан 11-
синфларда бу фан ўқитилади. Техника ва технологиялар соат сайин ўзгариб,
янгиланиб, такомиллашиб бормоқда. Барчасини бирдан қамраб олиш мушкулдир.
Лекин
информатика
фанини
ўқитишда
ҳам
мультимедиали
электрон
қўлланмаларни қўллаш орқали ижобий натижа олиш мумкин.
|
