569
XV bob. NEFTNI QAYTA ISHLASHNING ZAMONAVIY HOLATI VA
DOLZARB MUAMMOLARI.
15.1. Neft mahsulotlarini ishlab chiqarishni murakkab qurilmalari
Нефтни қайта ишлаш ва нефткимѐ саноатида техник тараққиѐтнинг
асосий йўналишларидан бири-юқори унумдорли мураккаб қурилмаларни
қуриш ҳисобланади.
Eng yuqori texnik-iqtisodiy ko‗rsatgichlarga neftni chuqur qayta
ishlaydigan murakkab qurilmalarni (GK-3), yoqilg‗i ishlab chiqaradigan (LK-
6U), moyni asfaltsizlashtirish va tanlangan tozalash qurilmalari, moyni
parafinsizlashtirish va parafinlarni moysizlashtirish
qurilmalarini ishlatish
jarayonlarida erishiladi.
LK-6U va GK-3 oqimli murakkab qurilmalarning sxemalar 15.1 va 15.2-
rasmlarda keltirilgan. LK-6U murrakab qurilmaning tarkibiga gorizontal elektr
gidratorlarda xom neftni ikki pog‗onali tuzsizlantirish bloki kiradi; neftni
atmosferada quvishni ikki kolonnali bloki hamda benzinni barqarorlashtirish va
fraksiyalash bloki; xom-ashyoni oldindan gidro-tozalab benzinni katalitik
riforming bloki; kerosin va dizel yoqilg‗isini
gidrotozalash seksiyasi; gazni
fraksiyalash bloki.
Gazni
fraksiyalash
blokida
(15.1-rasm)
qurilmaning
hamma
seksiyalaridan barqarorlashgan mahsulotlar kirib kelgandan keyin bosh
fraksiyalarni yagona markazlashgan etansizlashtirish jarayoni ko‗rilgan; bu
blokda quruq gaz, propan,
izo-butan va n-butan hamda С
5
va undan yuqori
fraksiyalar ishlanadi [6].
LK-6U qurilmasida yuqori sifatli mahsulotlar ishlanadi: oktan soni 90-95
bo‗lgan avtobenzin komponenti (tadqiqot metodi), gidro-tozalangan kerosin,
tarkibida oltingugurt miqdori 0,2% dan kam bo‗lgan kam oltingugurtli dizel
yoqilg‗isi, mazut.
GK-3 murakkab qurilmaning tarkibiga neftni
atmosferali quvish va
mazutni vakuumli qayta haydash bloki, gudronni yengil termik kreking bloki va
vakuum gazoylni katalitik kreking hamda gazni fraksiyalash bloklari kiradi.
570
Qurilmaning asosiy mahsulotlari: bosh fraksiyani barqarorlashtirish, yuqori
oktanli benzin komponenti, qozon yoqilg‗isi hamda benzin komponentlari dizel
yoqilg‗isi.
Murakkab qurilmalarda mazutni chuqur qayta ishlash KT-1 qurilmasi
vakuum distillyatini (katalitik kreking uchun xom-ashyo) va gudronni
(visbreking) olish uchun xom-ashyoni vakuumli
haydashni ikki kolonnali
sxemasi.
Birinchi vakuum kolonasida mazutdan keng distillyat fraksiyasi quviladi,
suv bug‗i berilmaydi. Gudrondan qo‗shimcha distillyatni quvish ikkinchi
vakuum kolonnasida amalga oshiriladi. Bunday sxemada mazutni quvish, havoli
sovutish apparatidan maksimal foydalanish, kolonnada kondensatorni
joylashtirish qoldiq bosimni pasaytirish va distillyat fraksiyasini oxirgi qaynash
haroratini 515- 520°Сgacha ko‗tarish imkoniyatini beradi [17].
