|
Qidiruv tizimi Vikipediya, ochiq ensiklopediya
|
| bet | 10/11 | | Sana | 30.11.2022 | | Hajmi | 151.92 Kb. | | #32591 |
Bog'liq Qidiruv tizimi 7-Б, интернет-маъруза, File, Практические задачи 1
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Internet standart internet protokoli (IP) orqali maʼlumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma uchun ochiq toʻplamidir. Bu maʼlumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP dir. TCP/IP oʻzaro bogʻliq protokollar yigʻindisi boʻlib, internetda maʼlumot tarqalishida asosiy oʻrin egallaydi. Internet tarmogʻini minglab akademik, davlat, tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. Internet elektron pochta, chat hamda oʻzaro bogʻlangan sahifalar va boshqa Butunjahon oʻrgimchak toʻri servislaridan tashkil topadi.
Internet [lot. inter — aro va net (work) — tarmoq] — katta (global) va kichik (lokal) kompyuter tarmoklarini oʻzaro bogʻlovchi butunjahon kompyuter tizimi. Unda geografik oʻrni, zamon va makondan qatʼi nazar, ayrim kompyuter va mayda tarmoklar oʻzaro hamkorlikda global informatsiya in-fratuzilmasini tashkil etadi. Qaydnomalar tizimi b-n boshqariladigan barcha hosila tarmoqdar hamkorlikda isteʼmolchilarga informatsiyani saqlash, eʼlon qilish, joʻnatish, qabul qilish, izlash va maʼlum boʻlgan barcha variantlar (matn, tovush, videotasvir, fotosurat, grafika, musiqa tarzida va b. koʻrinishlar) da informatsiya almashinishga imkon yaratadi.
I. tizimi 20-a. 60-y.larida paydo boʻldi. Oʻsha paytlarda Amerika mudofaa departamenti tashabbusi b-n kompyuterlar telefon tarmoklariga ulana boshladi. Dastlab, bunday faoliyat takomillashtirilgan loyihalar agentligi (AKRA) tadqiqotlari doirasida olib borildi. Bu tadqiqotlar sovuq urush avj olgan davrga toʻgʻri keldi. AQSH mudofaa departamenti urush boʻlib qolgan taqdirda oddiy kommunikatsiya vositalari ishdan chiqqudek boʻlsa, oʻrniga yangi qoʻshimcha kommunikatsiya vositalarini izlash b-n faol shugʻullandi. 60-y.lar oxiri va 70-y.larda I. tarmogʻi uncha keng rivojlanmadi. Dastlabki oʻn yillik xalqaro tarmoq, asosan, harbiylar va yirik olimlarning shaxsiy elektron liniyalari fa-oliyati doirasi b-n cheklandi. I.ning beqiyos rivojlanish surʼati davlat, taʼlim, akademik va ijtimoiy tuzil-malarning oʻziga xos umumiy moliyaviy va intellektual ulushiga bogʻliq boʻldi.
20-a. 70-y.larida turli tarqoq kompyuterlar tarmoklari orasida informatsiyani uzatish va almashinish qoidalari tizimi ishlab chiqildi. Bular oʻzaro hamkorlikka doir kaydnomalar — Internetworking protocols (IP) boʻlib, global tarmoqni takomillashtirish uchun qulay muhit yaratdi. IP oʻrnatgan tartibga koʻra, har qanday alohida tarmoq informatsiyani koʻp tarmoqlar op-kali "birinchi punktdan to oxirgi punktgacha" yetib borishini nazorat qilishi lozim. Shuning uchun I. negi-zini tashkil qiladigan qaydnomalar tizimi, xususan, Transmission Control Protocol (TCP), File Transfer Protocol (FTP) ichida IP muhim qaydnomalardan biri hisoblanadi.
I. rivojlanishining dastlabki bosqichida uni, asosan, AQSH mudofaa departamenti mablagʻ b-n taʼminlagan. 70-y.lar oxiriga kelib esa, asosan, uch taʼminlash manbai ajralib turdi: xukumat, un-tlar va tadqiqot lab.lari (shu jumladan mustaqillari ham).
80-y.larda I. oʻziga xos tarzda universal koʻlamlargacha rivojlana boshladi. Oʻsha davrda I. vositasida uzatiladigan informatsiyaning oʻsishi "oy-iga 20 foizdan koʻpaytirib borish" shiori ostida bordi. Mac, AQSH ning asosiy tarmogʻi bir sekundda 165 mln. bayt informatsiyani qayta ishlaydi va uzatadi. Bu surʼat bir sekundda "Brittanika" ensiklopediyasi"ni uzatish uchun yetarli. 80-y.lar oʻrtalarida I.ni jamoat va tijorat tarmoklariga ulash natijasida I. tizimi ham koʻlam, ham sifat jihatidan rivojlandi. 90-y.larda I. tizimini boshqarish borasida tub oʻzgarishlar yuz berdi.
I. standartlar tizimi hisoblanadi. U oʻz faoliyatida oʻzini oʻzi rostlab turish, oʻzini oʻzi boshqarish falsafa-siga rioya qilib foliyat yuritadi. Hozirgacha uni boshqarib turadigan yagona tashkilot yoʻq. Uning faoliyatiga doir qoidalar kirish mezonlari sifatida ishlab chiqilgan. Texnik masalalar esa "Internet Engineering Forse (IETL) kompaniyasining faol ishtirokida hal qilinadi, barcha standartlar "Internet Architecture Board" (IAB) kompaniyasi tomonidan qabul qilinadi. 20-a.ning oxirgi oʻn yilligida I. tizimi beqiyos darajada oʻsdi. Agar 80-y, lar oxirida I. tizimiga taalluqli 28000 dan ortiq asosiy kompyuterlar faoliyat koʻrsatgan boʻlsa, 90-y.lar oxiriga kelib ularning soni oʻnlarcha mln.gayetdi. I. xizmatidan foydalanuvchilar soni butun yer yuzi boʻyicha 160 mln. kishini tashkil qildi (1999).
Shveysariyadagi yadro tadqiqotlari markazlaridan biri multi-media tizimining tarqoq kompyuterlarini yagona tarmoqqa "bogʻlash"ning ancha takomillashgan usulini ishlab chikdi. U "World Wide Web" ("Jahon oʻrgimchak uyasi") tizimida oʻz aksini topdi. Bu tizim I.ni oʻziga xos ommaviy axborot vositasiga aylantirdi hamda u informatsiya texnologiyalari, radio-eshittirish va telekommunikatsiya imkoniyatlariga ega boʻldi. Endi I. faqat matnni emas, balki tasvirni, suratlarni, rasmlarni, tovush va videotasvirlarni ham uzatishga, voqea yuz berayotgan joydan toʻgʻridantoʻgʻri olib berishga ham qodir.
I. barcha anʼanaviy informatsiya tizimlari — telekommunikatsiya, teleradioeshittirish, informatsiyalarni xalqaro miqyosda faol almashtirish va h. k.ning texnologik imkoniyatlarni uygʻunlashtirib qoʻllanganligi uchun u bir necha vazifani — informatsiya va bilimlar manbai; ommaviy axborot vositasi, insoniyat faoliyatining barcha sohalari (shu jumladan, taʼlim-tar-biya, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy, sayyohlik va h. k.) ga taal-luqli informatsiya xizmatlari tizimi; istiqbolli bozor va milliy kom-paniyalarning xalqaro informatsiya maydoni va jahon bozoriga eng tejamli va tezkor usulda qoʻshilish imko-nini beradigan vosita vazifasini oʻtaydi.
Jamoat va tijorat tuzilmalari uchun I.dan foydalanish imkoniyati oshgan sari provayderlar (I. b-n aloqa oʻrnatishga xizmat koʻrsatadigan kompaniyalar), I. informatsiyasi isteʼmolchilari soni ham koʻpaymoqda, informatsiya manbai va ommaviy axborot vositasi sifatida I. ommalashmoqda. Bularning barchasi noshirlar, jurnalistlar, informatsiya agentliklari, i. ch. xdmda savdo kompaniyalari va firmalari muhitida raqobatning shakllanishiga ijobiy taʼsir qiladi. Telefon simlaridan tashqari, optik tolali kabellar, radio tarmogʻi yoki sunʼiy yoʻldosh orqali I.ga chiqish mumkin boʻldi. Buning uchun I. b-n aloqa oʻrnatishga xizmat koʻrsatadigan kompaniyalar — provayderlar boʻlishi lozim. Oʻzbekistonda I.ga ulashga doir informatsiya xizmatlari 1997 y.dan koʻrsatila boshladi. Dastlab Naytov (http://www.naytov.com), Uznet (http://www.uznet.net) yoki Istlink (http://www.eastlink.uz) kabi provaydkompaniyalar faoliyat boshladi (1999). Oʻzbekistonda jadal rivojlanayotgan kompyuterlashtirish va av-tomatlashtirish sohalari I. tarmogʻining aloqa funksiyasidan keng foydalanishga imkon beradi. I.ga ulangan abonent uydagi yoki ishxonadagi kompyuter orqali, aytaylik, AQSH, Avstraliya yoki Afrikadagi kompyuterlarga kiritilgan xilma-xil mavzudagi maʼlumotlarni matn, surat yoki videotasvir koʻrinishida olishi mumkin. Bu maʼlumotlar I. tizimiga oldindan kiritiladi. Dunyoning turli chekkalarida joylashgan maxsus ixtisoslashgan kompaniyalar qidiruvni tezlashtirishga yordam beradi. Ular "qidiruv dvigateli" deb ataladi, maʼlumotlarning mundarijasini maʼlumotnoma (spravochnik) kabi saqlaydi va oʻsha maʼlumotlar joylashgan "Internet adresi"ni abonentga beradi. Mazkur adres boʻyicha maʼlumotlar "Internet varaqchalari" da saqlanadi. Abonent biror maʼlumotni, mas, "paxta" soʻzini qidiruv dvigateli orqali qidir-sa, shu soʻzga tegishli maʼlumotlarni, paxta b-n ish olib boradigan kompa-niyalar roʻyxatini yoki jahon birjasida paxtaning narxini abonent kompyuterida chiqarib beradi. I. varakchalari shaxsiy va rasmiy boʻlishi mumkin. Shaxsiy varaqchalar alohida shaxslar tomonidan tuziladi va shu shaxslar haqidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi. Rasmiy varaqchalar idoralar, tashkilotlar, kompaniyalarga tegishli boʻladi, ularda hukumat idoralariga doir maʼlumotlar saqlanadi. I. orqali savdo-sotiq ishlari, kom-paniyalar xizmatlarini yoki mahsulotlarni reklama qilishni keng yoʻlga qoʻyish, I. varaqchalarida suratlar b-n berilgan mahsulotlarni harid qilish mumkin.
Xalqaro I. tizimida Oʻzbekiston haqida ham maʼlumotlar bor. Rasmiy varaqchalardan Oʻzbekiston hukumati varaqchalari, Oʻzbekistonning AQSH dagi elchixonasi varaqchalari va b. koʻplab rasmiy varaqchalar mavjud. Ularda Oʻzbekiston Respublikasiga tegishli deyarli barcha maʼlumotlar bor. Bulardan tashqari, Oʻzbekistonga taal-luqli shaxsiy varaqchalar ham mavjud: "Umid" varaqchasi, oʻzbek estradasi haqidagi varaqcha va b. 2000 y. fevral oyidan boshlab I. efiriga Oʻzbekiston televideniyesi (Oʻz TV) ning "Axborot" dasturi chiqa boshladi, Oʻz TV sayti tuzilgan va takomillashtirilmoqda. Informatsiya resurelariga oid koʻp masalalarni respublikadagi yirik kutubxonalar shu sohadagi I. tarmogʻi koʻlamiga suyangan holda hal qiladi. Mas, Tibbiyot kutubxonasi, Respublika ilmiy-texnika kutubxonasi, Oʻzbekiston FA nin g Asosiy kutubxonasi va b.
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Internet"ning xalqaro axborot tizimlariga kirib borishni taʼminlash dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi qarori (2001) Oʻzbekistonning bu borada xalqaro miqyosda oʻz mavqeiga ega boʻlishiga xizmat qiladi. Oʻzbekistonda maʼlumotlarni uzatish milliy tarmogʻi OʻzPAK Davlat kompaniyasi va OʻzNET tarmogʻidan iborat.
I.dan foydalanuvchilar soni, mas, AQSH da 55 mln., Xitoyda 55 mln., Yaponiyada 8 mln.dan oshib ketdi. Key-ingi oʻrinlarni Angliya, Kanada, Germaniya davlatlari egallagan, RF millionli chegarani egallamoqda. Oʻzbekistonning deyarli barcha hududlarida xa-lqaro I. tarmogʻiga ulanish Oʻz PAK Davlat kompaniyasining xalqaro kanallari orqali taʼminlanadi. Respublikada 50 ga yaqin I.-provayder roʻy-xatga olingan. Oʻzbekistonda I.dan foydalanuvchilar soni 300000 dan ortiq. I. tizimida Oʻzbekistonning 300 dan ortiq sayti faoliyat koʻrsatmoqda (2002).
Dildora Rashidova.[1]
Internet yaratilish tarixi[tahrir]
1950-chi yillar davomida barcha kompyuterlarni yagona kommunikatsion tarmoqqa ulash ehtiyoji tugʻildi. Bu ehtiyoj markazlashmagan toʻr, navbat nazariyasi va paketlar kommutatsiyasi kabi sohalarda tadqiqotlarni olib borishga olib keldi. Bu voqealarning natijasida AQShda ARPANETning paydo boʻlishi voqealarning keyingi rivojlanishiga turtki boʻldi.
Dastlabki TCP/IP protokoliga asoslangan tarmoq tizimi 1984-yil AQSh Milliy Fanlar Akademiyasida yaratilib, keyinchalik u NSFNet loyihasiga aylandi. 1995-yil internetning tijorat versiyalari paydo boʻla boshladi.
1991-yil CERN Butunjahon oʻrgimchak toʻri loyihasini eʼlon qildi. Bu voqea Tim Berners-Lee tomonidan HTML, HTTPlarning yaratilishi va CERNda dastlabki veb-sahifalarni paydo boʻlishidan 2 yil keyin sodir boʻldi. 1993-yil birinchi internet brauzer Mosaicning 1.0 versiyasi paydo boʻldi va 1994-yilda internetga ommaviy qiziqish tugʻila boshladi. 1996 yildan internet soʻzidan keng foydalana boshlandi, biroq u asosan, Butunjahon oʻrgimchak toʻrini anglatadi.
Shu bilan birga internet 10 yil ichida juda tez tarqalib ketdi, uning ochiq arxitekturaga asoslanganligi, birovning mulki emasligi, markaziy boshqaruvning yoʻqligi uni organik rivojlanishiga sabab boʻldi. hozirda internet insoniyatning eng katta texnologik yutuqlaridan biri sifatida tan olindi.
Assalomu alaykum. Umumiy mavzuda berilayotgan maqolalarimizning endigisi veb brouzerlar haqida. Ushbu maqolada ularning kelib chiqish tarixi, turlari va ularning o‘ziga xos tomonlari haqida to‘xtalamiz.
Fikringizni bir joyga jamlab, tayyor turing, chunki, ushbu maqoladan so‘ng veb brouzeringizni o‘zgartirishga majbur bo‘lishingiz mumkin.
Veb brauzer?
Eslatma: maqola umumiy ma’noda brauzerlar haqida bo‘lganligi uchun har bir brauzerga to‘xtalib o‘tmaymiz, aksincha faqat taniqli brauzerlar haqida ma’lumot beramiz.
Web browser — inglizcha so‘z bo‘lib, "vebni ko‘zdan kechiruvchi”, "vebni ko‘rib chiquvchi” ma’nolarini beradi. Bizga bu so‘z rus tilidan kirib kelganligi, rus tilida esa "браузер” kabi aytilishini hisobga olib(hozircha) biz ham "brauzer” so‘zini ishlataqoldik. Turk tilida "Ağ tarayıcısı” kabi tarjimasi mavjud. "web” so‘zi esa "World Wide Web”(butunjahon to‘ri — WWW) ning qisqa ma’nodagi ko‘rinishi.
Veb brauzer butunjahon to‘rida joylashgan sahifani yuklash, tahlil qilish va uni ko‘rsatish, sahifalararo o‘tishlarni amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Veb brouzer biror sahifani yuklash va sahifaga ma’lumotlar yuborish uchun HTTP protokolidan foydalanadi. Ko‘pchilik brouzerlar FTP protokoli bo‘yicha ham ishlashadi: fayllar ro‘yxatini sahifa ko‘rinishida chop etadi.
Veb brouzer veb-sahifani(butunjahon to‘rida joylashgan sahifa) siz uchun qulay ko‘rinishda chop etadi — ma’lum qoidalar bo‘yicha rasmlarni, matnlarni(ularning ko‘rinishi, rangi, kattaligi va h.k.), ovoz yoki video ma’lumotlarini, turli animatsiyalarni mos tavishda joylashtirib chiqadi. Bundan tashqari, sahifadagi siz kiritgan ma’lumotlarni kerak joyga jo‘natish, boshqa sahifaga o‘tish, JavsScript kodlarini ishlatish kabi vazifalarni ham bajaradi.
Veb brauzerlarning qisqacha tarixi
Birinchi eng keng tarqalgan brauzer Mosaic bo‘lgan. Undan so‘ng Netscape Navigator brauzeri yetakchilik qildi. 1995-yili Microsoft kompaniyasi Windows 95 tarkibida Internet Explorer brauzerini chiqarish orqali Netscape Navigatorning yetakchiligiga katta xavf sola boshladi va bir necha yillardan so‘ng Netscape Navigator brauzeri deyarli foydalanishdan chiqib ketdi. Internet Explorer esa 95% ulush bilan dunyoning eng keng tarqalgan brauzeriga aylandi. Netscape Navigator kodini ommaga havola qilingandan so‘ng, u asosida Mozilla va Mozilla Firefox brauzerlari yaratildi. Hozirda foydalanuvchilar uchun juda ko‘p alternativ brauzerlar mavjud.
Internet Explover 9
Internet Explorer 9 - kutilmagan brauzer
Kutilganidek, Microsoft yaqinda Internet Explorer brauzerining 9 versiyasi betasini taqdim qildi. Brauzerning ushbu versiyasi uchun alohida
"Beauty of the Web" sayti ochilgan. Shu saytdan brauzerning operatsion tizimga mos variantini yuklab olish mumkin. Aytgandek, ushbu sayt
HTML5 bilan qilingan ekan, HTML kodiga qarab qo'yishni tavsiya qilaman.
Ammo, umuman kutilmagan ravishda Microsoft juda ajoyib, qiziqarli brauzerni taqdim qildi.
Ushbu versiya haqidagi shu paytgacha berilgan asosiy ma'lumotlar faqat veb dasturchilar va biroz texnik tomonlarni qamrab olardi.
HTML5, CSS3, SVG kabi texnologiyalarni qo'llab-quvvatlash, ishlash tezligining oshishi, standartlarga to'liq javob berish va h.k.
Endi bilishimcha, Microsoft boshqa yoqimli yangiliklarni beta versiyaga saqlab qo'ygan ekan.
O'rnatish jarayonida dastur xatolik bilan chiqib ketishi mumkin. Bunda kompyuterni o'chirib-yoqishni tavsiya qilaman.
Afsuski, mening kompyuterimda o'rnatishning iloji bo'lmadi, shuning uchun, CNET dasturlar portalidan yuklab olishga majbur bo'ldim.
Agar sizda ham shu kabi muammo yuzaga kelsa, http://windows.microsoft.com/en-US/internet-explorer/download/ie-9/worldwide
sahifadan mosini yuklab oling.
Interfeys
Firefox'dagi kabi Ortga tugmasi kattaroq. Manzillar maydoni endi qidiruv tizimi vazifasini ham o'taydi(birinchi URL kiritishda
moslashni taklif qiladi IE9).
Ortga
Manzillar maydoni qidiruvi
Tablar soddaroq, biror tabni boshqa oynaga sudrash orqali ajratish mumkin. Tablar o'rnini almashtirish Safari yoki Chrome kabi.
Tablarning o'ng qismida uchta tugma mavjud(uy sahifaga, xatcho'plar va boshqaruv tugmalari):
Va nihoyat, Opera'dagi Speed Dial ushbu brauzerga ham yetib keldi. Yangi tab sahifasida eng ko'p tashrif buyurilgan saytlar
ko'rsatiladi. Qanchalik muhimligini ko'rsatuvchi indikator ham mavjud:
Parolni saqlab qo'yish uchun taklif brauzer oynasining quyi qismida chiqadi:
Windows 7 bilan integratsiya
Eng qiziqarli imkoniyati - saytlarni Windows 7 topshiriqlar paneliga biriktirib qo'yish mumkin. Buning uchun sayt ikonkasi IE9
manzillar maydonidan topshiriqlar paneliga sudrab qo'yiladi. Masalan, quyidagicha tus oladi panelda saytlar:
Ushbu ikonkalar bosilganda mos sayt IE9 orqali yuklanadi. Sayt ikonkasi brauzerning yuqori chap tarafiga joylashadi va o'tishni
boshqaruvchi tugmalar shu ikonka ranglariga moslashadi:
Twitter, Facebook, Blogger, IMDb
Bundan tashqari, saytlar Windows 7 topshiriqlar panelini boyitish uchun foydalanuvchi «Jump List»lardan ham foydalanishi
mumkin. Ushbu ro'yxat dasturda ko'p foydalaniluvchi amallarni topshiriqlar panelidagi dastur ikonkasi ustiga borganda ko'rsatadi.
Saytlar uchun quyidagicha bo'lishi mumkin:
Twitter va Facebook «Jump List»lari
Yutuqlari
Brauzer HTML5, CSS3 va boshqa standartlarni qo'llab-quvvatlashi juda quvonarli holat. Yillar davomida veb-ustalar uchun
bosh og'rig'i bo'lib kelgan ushbu brauzerning yangi versiyasi ancha xursand qiladi odamni. Lekin faqat yangi versiya chiqishi
bilan vaziyat o'zgarib qolmaydi, IE6, IE7'larning ulushi katta hali.
IE9'ning ishlash tezligi yuqori. Acid3 testida 95 ball oldi. Interfeysga kiritilgan o'zgartirishlar esa, brauzer ko'pchilikka
yoqishini ta'minlaydi. Ayniqsa, yuqorida ko'rilgan Windows 7 bilan integratsiya maqtovga loyiq.
Firebug analogi - Developer tools ham brauzerga biriktirilganligi uchun ishni ancha yengillashtiradi. Uskunaning joriy
versiyasida sahifani turli rejimlarda ham tekshirish mumkin.
Kamchiliklari
Ishlashida biroz nostabillik seziladi. Ba'zida o'chirib, qayta yoqishga to'g'ri keladi. Masalan, Facebook'ni umuman yuklamayapti menda.
Hozirgi yuzaki tahlil orqali kamchiliklarining hammasini ko'rib bo'lmaydi. Ma'lum vaqt sinovda turgandan so'ng xulosa chiqargan afzal.
Iye?!
Brauzer menda iliq taassurot qoldirdi. Endi uni topshiriqlar paneliga biriktirib qo'yishim mumkin.
Ora-orada turli saytlarni yangi brauzerda tekshirish qiziqarli. Bundan tashqari, kelajakda nisbatan ommaviylashishiga umid
qilish mumkin, demak, o'zimiz tayyorlaydigan saytlarni ham ushbu brauzerda qo'l uchida tekshirib qo'ygan yaxshi.
|
Категория: Internet brauzerlar Haqida | Добавил: megatron (21.12.2012)
|
Просмотров: 5301 | Рейтинг: 2.6/10
|
Начало формы
|
Имя *:
|
| Email Yandex.ru sayti haqida siz bilmagan faktlar
BLOGER: AKMX · 15.10.2015
«Yandex» — tarmoqda shu nomdagi izlash tizimi va internet-portaliga ega Rossiya AT-kompaniyasi.
1988-yilda shaxsiy kompyuterlar sotish hamda ish joylarini avtomatlshtirish bilan shug‘ullanuvchi tadbirkor va dasturchi Arkadiy Voloj, CompTek firmasiga asos soldi. «Yandex» so‘zini — kompaniyaning texnologiyalar bo‘yicha direktori Ilya Segalovich va Yandex kompaniyasining bosh direktori — Arkadiy Volojlar o‘ylab topdilar. Ilya texnologiya mazmun-mohiyatini beruvchi so‘zni shakllantirdi. Natijada «yandex» varianti paydo bo‘ldi. Hozirda «yandex» so‘zi rus tili lug‘atiga kiritilgan, millionlab insonlar internetdan axborot izlashda uni qo‘llaydilar.
Yandex.ru izlash tizimi 1997-yil 23-sentabrda rasman taqdim etilgan edi va dastavval CompTek International kompaniyasi doirasida rivojlandi. 2000- yilda «Yandex» alohida kompaniya sifatida tashkil etildi.
Izlash mexanizmini ishlab chiqish kompaniyaning asosiy va ustivor yo‘nalishlaridan hisoblanadi, ammo faoliyat yillari davomida «Yandex» multiportal bo‘lib oldi. «Yandex» 2011-yilda 30 dan ortiq servislarni taqdim etdi. Ulardan eng mashhurlari: «Яндекс. Картинки», «Яндекс.Почта», «Яндекс.Карты», «Яндекс.Новости», «Яндекс.Погода» va boshqalardan iborat.
Kompaniyaning bosh ofisi Moskva shahrida joylashgan. Kompaniyaning Sankt-Peterburg, Yekaterinburg, Novosibirsk, Odessa, Simferopol, Kiyev, Qozon, Rostov-na-Donu, Istambul hamda Minsk shaharlarida ofislari mavjud. 2008-yil iyun oyida kompaniya AQSh’ning Kaliforniya shtatida Yandex Labs — ofislarini ochdi.
Yandex izlash tizimi rus, tatar, ukrain, beloruss, qozoq, turk, ingliz, nemis va fransuz tillarida, ushbu tillar morfologiyasini va gap-so‘zlari yaqinligini hisobga olib, hujjatlarni izlashga imkon beradi.
Kompaniya xodimlarining soni 3500 kishidan ortiq. Kompaniya 2002-yilda xarajatlarini qoplash darajasiga chiqdi. 2011-yilda «Yandex» daromadi US GAAP bo‘yicha $622,2 mln. (2010-yilda — $439,7 mln.), operatsion daromadi — $218,5 mln. ($169,7 mln.), sof foydasi — $179,3 millionni ($134,3 mln.) tashkil etdi. Kompaniya daromadining ko‘p qismi kontekstli reklamadan tushadi.
«Yandex» nomi «Yet another indexer» («yana bir indeksator») yoki «Tilga oid INDEX» iboralarining qisqartmasidir.
«Yandex» tomonidan e’lon qilingan keng miqyosli birinchi shior «Hammasi topiladi!» (Найдётся всё — slogani) — iborasidir.
1995-yilda Internet tarmog‘i uchun izlash ilovasidan foydalanish to‘g‘risida qaror qabul qilindi. Avvaliga u cheklangan sonli resurslar bilan ishladi, keyinchalik esa Internet butun rus tili segmenti bilan ishladi.
Yandex.Ru izlash mashinasi 1997-yil 23-sentabr oyida Softool ko‘rgazmasida rasman taqdim etildi. O‘sha davrda Yandex.ru asosiy ajralib turuvchi xususiyatlari quyidagilar edi: Hujjatning aslligini tekshirish (turli kodlashtirilgan nusxalariga yo‘l qo‘ymaslik). Rus tili morfologiyasini hisobga olish (shu jumladan, aniq so‘z shakli bo‘yicha izlash). Masofani (shu jumladan, abzas, aniq so‘z birikmasi doirasida) hisobga olib izlash. Faqat matnda topilgan so‘rov so‘zlari sonini, balki so‘zning «kontrastligini» (ushbu hujjat uchun uning nisbatan ko‘p uchrashi), hujjatda so‘zlar orasidagi masofa va so‘zning holatini hisobga oluvchi relevantlikni baholash puxta ishlab chiqilgan algoritmi. Ikki oydan keyin, 1997-yil noyabr oyida tabiiy tilda so‘rovlar berish imkoniyati amalga oshirildi.
1998-yil yilda Internet rus tili «hajmi» ikki barobarga ortdi, bu holat izlash mexanizmlarini muvofiqlashtirish zaruratiga olib keldi. Quyidagi imkoniyatlar paydo bo‘ldi:
• o‘xshash hujjatni topish;
• topilgan serverlar ro‘yxati;
• sanalar berilgan chegarasida izlash;
• oxirgi o‘zgarish vaqti boyicha izlash natijalarini saralash.
1999-yil davomida Runet matnlari hajmida ham va foydalanuvchilari soni bo‘yicha ham ko‘p marta o‘sdi. Yandex yangi izlash robotini yaratdi, u Runet saytlarini aylanib chiqishni yaxshilash va tezlashtirishga imkon berdi.
1999- yil foydalanuvchilarda quyidagi yangi imkoniyatlar paydo bo‘ldi: Matn turli zonalari bo‘yicha izlash (sarlavhalar, ilovalar, annotasiyalar, manzillar, suratlarga imzolar); Izlashni saytlar guruhi bilan chegaralash, ilovalar va tasvirlar bo‘yicha izlash; Rus tilidagi hujjatlarni ajratish.
Katalog kategoriyalarida izlash paydo bo‘ldi va birinchi bor Runetda «индекс цитирования» — resurslar soni, ma’lumotlarga izohlar berish tushunchasi kiritildi.
2001-yil Яндекс.Почта, Яндекс.Новости, Яндекс. Гуру, Яндекс.Товары, Яндекс.Открытки, Яндекс.Закладки, hamda — «аскетический Яндекс» (ya.ru) ochildi.
2010-yil Runet izlash so‘rovlarida Yandex ulushi to‘rt yil ichida birinchi bor 60 foizdan oshdi.
2010-yil 19-may kuni kompaniya yandex.com domenida o‘zining izlash tizimi ingliz tilidagi versiyasini ishga tushirdi va shunday qilib, xalqaro miqyosga chiqdi. Belarusiya uchun portal (yandex.by) va tatar tilida izlash ochildi, Ukraina uchun mintaqaviy izlash, qator ixtisoslashtirilgan servislar — «Яндекс.Недвижимость», «Яндекс. Работа», «Яндекс.Музыка», «Яндекс.Услуги» yo‘lga qo‘yildi.
Bundan tashqari, 2010-yilda Yandex «ГИС Технологии» kartografik kompaniyasini sotib oldi, ushbu kompaniya 2008-yildan Yandexning asosiy servislaridan biri — «Яндекс.Карты» servisiga ma’lumotlar yetkazib bergan. 2010-yil iyun oyida startaplar bilan ishlash dasturi ishga tushirildi.
2011-yil Yandex georeklama «Яндекс.Карты» spravochnikida izlashda tashkilotlarni imtiyozli joylashtirishni sota boshladi. «Яндекс.Фабрика» — rossiya va chet ellar startaplariga investisiyalar dasturi yo‘lga qo‘yildi.
2011-yil 24-may kuni «Yandex» Amerikaning NASDAQ birjasida aksiyalarini birlamchi joylashtirishni amalga oshirdi. Joylashtirish davomida 25 dollar narxda «A» klassidagi 52,2 mln aksiyalar sotildi, buning natijasida $1,3 mlrd. ga yaqin daromad olindi.
2011-yil 20-sentabrda «Yandex» Turkiya izlash bozoriga chiqdi — tegishli portalni ishga tushirdi va Istambulda ofis ochdi. Turkiyalik foydalanuvchilar «Yandexning» izlash, pochta va boshqa servislaridan foydalanishlari mumkin. 2011-yil 31-yanvarida Yandex servislaridan kundalik foydalanuvchilar soni Turkiyada 100 mingga yetdi.
26-sentabrdan «Яндекс. Работа» loyihasi doirasida endi turli bo‘sh ish joylari bo‘yicha o‘rtacha ish haqini bilib olish mumkin.
30-sentabrda «Яндекс.Карты» loyihasida butun Rossiya bo‘ylab yo‘nalishlarni tanlash mumkin bo‘ldi.
19-oktabrda «Яндекс.Карты» servisidan turk portalida foydalanish mumkin bo‘ldi. Istambul va Anqara ko‘rinishlari qo‘shimcha qilindi, mamlakat bo‘ylab ko‘chalardagi holatni kuzatish imkoni paydo bo‘ldi.
Turkiya Yandex kompaniyasi uchun umuman rus tilida gaplashmaydigan birinchi mamlakat bo‘ldi. Shunga qaramay, kompaniya u yerda umuman yangi servisni tashkil qildi.
2012-yil fevral oyida Yandex odamlarni izlash servisini ishga tushirishga tayyorlash haqida xabar qildi. Tizim bir vaqtda Rossiyada mashhur bo‘lgan barcha blogoxostinglar va ijtimoiy tarmoqlarda odamlarni izlash imkonini taqdim etadi. Yangi xizmat haqida xabar berilishi paytiga kelib, servisning beta-versiyasi ishga tushirildi.
Yandex kompaniyasida yandex.uz domeni ro‘yxatdan o‘tkazilgan, ammo u so‘rovlarni faqat runetdagi kompaniya asosiy manziliga yo‘naltiradi. Uznetning rivojlanib borishi bilan «Yandex» o‘zbek tilida ham «so‘zlay boshlaydi» deb umid qilamiz.
Foydalanilgan sayt: infocom.uz
Sayt rivoji uchun:
WMZ: Z836706717358 | WMR: R867554721177 | WebSum: 5417 | Yandex money: 410014095336909
Boshqalar ham bilsin(Share):
Ko'proq videolar uchun Youtube kanalimga obuna bo'ling
Teglar: FactsYandex
| | |
|
| |
