7
Hr
Gidrom ashinal aming maksimal FIK ga mos kelgan parametrlari optimal yoki nominal deyiladi. FIK >j> (0,85 -s- 0,9) ga teng bo‘Isa, nasoslar tejamli ishla- yapti deyish mumkin.
Berkitkich butunlay
yopilganda, bosim oshib ketishi natijasida nasos qurilmasining
2.-M- rasm. Hajmi}*nambrning qut-iat « FIK!tarakti>ri*tikalari biror qismida buzllish SOdir
bo'ladi. Shuning uchun ish xarakteristikalari ordinata o ‘qigacha davom ettirilmay, sarfning biror qiymatida uzilish bilan tugaydi. Hajmiy nasolaming kavitasiya xarakteristikalari markazdan qoshma nasoslar xarakteristikalari bilan ko‘rinish jihatidan o‘xshash bo‘lib, miqdor jihatdan farq qiladi. Nasoslaming ish
2.47 - ra sm . H a jm iy n a s o s la m in g tartibi yoki uning Q, N, H lari tashqi tarmoq xarakteristi- t ru b a ia r ta rm o g 'ig a is h la sh i kalariga va nasos xarakteristikasiga bog‘liq. Hajmiy nasoslaming ish nuqtasi ham markazdan qoshma nasoslardagi kabi grafik yo‘l bilan aniqlanib, nasosning bosim xarakteristikasi p„ —f(Qn) va tashqi tarmoq xarakteristikasi H=HT= aQ 2 yoki p=Pd+yaQ2 ning kesishish nuqtasi В da bo‘ladi (2.47-rasm). Bu
rasmdagi В' nuqta tashqi bosim ko‘paygan va gidrodvigatelga katta bosimli suyuqlik zarur bo‘lgan (pd > p j vaqtga mosdir. Bunda pd dvigatel bosimi, pd dvigatelning ko‘paygan bosimi.
Ushbu rasmdan ko‘rinadiki, hajmiy nasoslarda kuch o‘zgargani bilan so‘rish deyarli o‘zgarmay (AQ=0) markazdan qoshma nasoslarda esa farq ancha sezilarli bo'ladi. Shuning uchun hajmiy mashinalar qattiq xarakteristikali va kurakli mashinalar yumshoq xarakteristikali deyiladi.
2.37§. Rotorli nasoslam i boshqarish
Yuqorida, markazdan qoshma nasoslarda so‘rishni boshqarishning bir nechta usullari qayd qilib o‘tilgan edi. Hajmiy nasoslaming tuzilishi xilma-xil bo'lgani uchun ularda boshqarish usullarini qo‘llash qiyin. Hajmiy nasoslarda so'rishni boshqarishga u bilan bog‘liq boMgan qn, n„, щп parametrlami o‘zgartirish yordamida erishiladi. Bu parametrlardan aylanishlar soni n„ ni hisobga olmasa ham bo‘ladi, chunki nasoslarda, asosan, boshqarilmaydigan qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron elektr dvigatellar qoMlaniladi. Ular boshqariladigan elektrodvigatellarga nisbatan tejamli va tuzilishi jihatdan sodda bo'ladi. Amalda hajmiy FIK ning kam o‘zgarishi sababli boshqarish faqat ish hajmini o‘zgartirish bilan bajariladi. Ish hajmini o‘zgartirishga nasos tuzilishiga konstmktiv tuzatish kiritib yoki konstmktiv tuzatishsiz bir nechta usul bilan erishiladi. Bu usullarga ekstsentritet e ni (plastinkali va radial-porshenli nasoslarda), shayba yoki silindrlar blokining og‘ish burchagi у ni (aksial-porshenli nasoslarda), ish silindrlari sonini (ekstsentrik, radial-porshenli va aksial-porshenli nasoslarda), tishlaming ilashish uzunligini (shestemyali nasoslarda) va hokazolami o'zgartirish kiradi. Ulaming har biri to‘g‘risida to‘xtalib o‘tamiz.
Ekstsentritet e ni va < у ni so‘rish yoki porshen yo‘lini o‘zgartirish. Boshqariluvchi radial rotorli-porshenli nasos silindrlar bloki 2, porshenlar 3,
taqsimlash qurilmasi 5, yo‘naltnruvchi silindr 4, ariqchalar a, b va silindmi blok 2 o‘qiga nisbatan e(l = 21) kattalikka harakatlantiruvchi qurilmadan iborat (2.41-rasm). Taqsimlovchi vazifasini ishi bo‘sh (g‘ovak) va o‘q bajarib, unga aylanuvchi silindrli blok joylashtirilgan. Aylanish paytida silindrlar o‘z ariqshalari bilan so‘rish kanalida a va haydash kanali b ga navbatma-navbat ulanadi. Silindrlar neytral holatdan o‘tayotganda uning ariqchalari zichlagich bilan berkitiladi. Porshenning kallagi
silindming ichki tomoniga markazdan qoshma kuchlar va yordamchi nasos uzatayotgan suyuqlik bosimi ta’sirida siqiladi. Agar ekssentritet < 0 (2.42-rasm) bo'lsa, porshenlar silindr bo‘ylab yurib, silindrda ilgarilanma-qaytma harakat qiladi: bunda u aylanish markazidan qoshib so‘rishni va markazga tomon yurib, haydashni bajaradi. Agar e= 0 bo‘lsa, radial siljish bo‘lmaydi va nasos suv uzatishni to‘xta tadi. Ekstsentritetning kattaligini va ishorasini o‘zgartirib, so‘rishni va suyuqlik oqimi yo‘nalishini o ‘zgartirish mumkin. Bu nasosda ish hajmi va so‘rishni 121.6-paragrafda keltirilgan formulalar yordamida hisoblanadi.
Aksial rotorli-porshenli nasoslar qiya shaybali yoki qiya silindrli blokidan iborat bo‘ladi (2.43-rasm). Silindrlar bloki yoki shaybaning qiyalik burchagi у ning maksimal qiymati = 20 + 30°ga teng, bundan oshib ketsa, mexanik yo‘qotishlar ko‘payadi va
silindrlar yeyilishi tezlashadi. Agar kishik bo‘lsa nasos to‘xtaydi. Burchakni o‘zgartirib, faqat so‘rishni emas, balki nasosdagi suyuqlik yo'nalishini ham o‘zgartirish mumkin.
Утах paytidagi ish hajmi va so‘rish kattaligini 121-paragrafda keltirilgan formuladan ko‘rish mumkin.
Plastinkali nasoslarda so‘rishni boshqarish uchun ekstsentrisitetni o‘zgartiriladi, bu plastinka yuradigan yo'lni o‘zgartiradi va hajm o‘zgarishiga olib keladi.
|
