|
Radiotexnika 41. Elektr Signali nima va u qanday parametrlar bilan xarakterlanadi?
|
| bet | 2/21 | | Sana | 14.07.2024 | | Hajmi | 9,38 Mb. | | #267549 |
Bog'liq OK RadiotexnikaXM – Xabar manbayi.
XSA – Xabarni signalga aylantirgich – xabarni birlamchi elektr signaliga aylantirib beradi.
Uz – Uzatgich – birlamchi elektr signalini aloqa liniyasidan uzatishga mo‘ljallangan signalga aylantirib beradi
AL – Aloqa liniyasi, signalni yo‘naltiruvchi muhit.
QQ – Qabul qilgich - aloqa liniyasidan kelgan signalni qabul qilib uni birlamchi elektr signalga aylantirib beradi.
SXA – Signalni xabarga aylantirgich - birlamchi elektr signalini xabarga aylantirib beradi.
XI – Xabar iste’molchisi.
UT – Uzatish tomoni.
QQT – Qabul qilgich tomoni.
AS – Diskret aloqa sistemasi.
si(t) – Aloqa liniyasi bo‘yicha uzatilishga moslashtirilgan signal.
ai(t) – Xabar
v i(t) – Birlamchi elektr signali.
si(t) – Aloqa liniyasi bo‘yicha uzatilishga moslashtirilgan signal.
43.RADIOTO’LQIN DEGANDA NIMANI TUSHUNASiz? RADIOTO’LQINLAR KLASSIFIKATSIYASI?
Radioto`lqinlar bu, fazoda yorug`lik tezligida tarqalidigan elektromagnit
tebranishlaridir. Darvoqe, yorug`lik ham elektromagnit to`lqinlari toifasiga kiradi.
Elektromagnit tebranishlari generatori ishlab chiqargan radioto`lqinlar
energeniyani fazoga uzatadi. Ular elektr maydonining o`zgarishi oqibatida hosil
bo`ladi. O`tkazgichdan o`zgaruvchan elektr tokining oqishi yoki fazo orqali
uchqunlarning o`tishi, ya`ni, ketma-ket tokning impulslari qatori bunga misol bo`la
oladi.
Elektromagnit nurlanishi chastota, to`lqin uzunligi va uzatilayotgan energiya
quvvati bilan tavsiflanadi. Elektromagnit to`lqinlarining chastotasi to`lqin
nurlatgichida elektr tokining yo`nalishi soniyasiga necha marta o`zgarayotganligini
va shunga mos ravishda fazoning har bir nuqtasida elektr yoki magnit maydoni
necha marta o`zgarayotganligini ko`rsatib turadi. Chastota Gersda o`lchanadi. Bu
birlik buyuk nemis olimi Genrix Rudolf Gers sharafiga qo`yilgan. Bir Gers
soniyasiga bir tebranishiga teng. Bir megaGers esa soniyasiga bir million
tebranishga teng birlik sanaladi. Elektromagnit to`lqinlarining xarakatlanish tezligi
yorug`lik tezligiga teng ekanligini bilgan xolda fazoning ikki nuqtasi orasidagi
masofani aniqlash mumkin. Bu holatda fazo nuqtalaridagi elektr (yoki magnit)
maydoni bir xil fazada bo`lishi kerak. Bu masofa to`lqin uzunligi deyiladi. To`lqin
uzunligi (metrda) quyidagi formula orqali xisoblab chiqiladi:
= 299,7 = 300
f f
Bu yerda f – elektromagnit nurlanish chastotasi (MGsda o`lchanadi).
Formuladan , masalan, 1MGs chastotali to`lqin taxminan 300 metrga teng
ekanligi ko`rinib turibdi. Chastotaning ortishi bilan to`lqinning uzunligi kichrayadi.
Chastotaning pasayishi bilan aksincha bo`ladi.
Elektromagnitr to`lqinlarining yana bir foydali xususiyati shundan iboratki
(xuddi boshqa to`lqinlar kabi), ular yo`lida uchragan jismlarni aylanib o`ta oladi.
Ammo aylanib o`tish hodisasi jismning o`lchamlari elektromagnit to`lqinining
uzunligiga teng yoki undan kichik bo`lganda yuzaga keladi. Masalan, samolyotni
aniqlash uchun lokatorning radioto`lqin uzunligi samolyotning geometriko`lchamlaridan kichik bo`lishi lozim (kamida 10 m.).Agarda jism to`lqin uzunligidag katta bo`lsa, u to`lqinni qaytarishi mumkin. Lekin bunday bo`lmasligi ham mumkin. AQSHda ishlab chiqilgan “Stealth” samolyotini esga oling. Elektromagnit to`lqinlarining energiyasi generator (nurlantirgich)ning quvvatiga va ungacha bo`lgan masofaga bog`liqdir. Bu ilmiy tilda quyidagicha ifodalanadi: birlik yuzadan o`tayotgan energiya oqimi nurlanish quvvatiga to`g`ri proporsional va manbagacha bo`lgan masofaning kvadratiga teskari
proporsionaldir. Bu, aloqa uzoqligi uzatgichning quvvatiga, undan ham ko`proq
darajada ungacha bo`lgan masofaga bog`liqdir, degani. Masalan, Quyosh tomonidan Yerga uzatilayotgan elektromagnit nurlanish energiyasining oqimi 1 kvadrat metrga 1 kilovattni tashkil etadi. Dasturlar uzatadigan o`rta to`lqinlardagi radiostansiyaning quvvati esa 1 kvadrat metrga 1 Vatitning ming, xatto milliondag bir ulushini tashkil qiladi.
Radioaloqada foydalanadigan radioto`lqinlarning butun spektri xalqaro
kelishuvlarga asosan diapazonlarga bo`lingan:
44.RADIOTO’LQINLARNING REAL MUHITDA TARQALISHIGA QANDAY FIZIK JARAYONLAR TA’SIR QILADI?
|
| |
