33
Lampali diodlar – ikki ishchi elektrodli radiolampa ko`rinishida bo`lib,
elektrodlardan biri qizdiriladi (u orqali o`tuvchi maxsus zanjirdagi tok yoki
alohida cho`g‘lama tola bilan). Buning natijasida qizdirilgan elektrod (katod)
yuzasini elektronlarning ma’lum qismi tark etib, elektr toki ta’sirida ikkinchi
elektrodga – anodga qarab harakat qiladi. Agar,
maydon teskari tomonga
yo`naltirilgan bo`lsa, elektr maydoni elektronlarga qarshilik ko`rsatadi va tok
(deyarli) o`tmaydi.
2.10.-rasm. Vakuumli diodning tuzilish sxemasi: shishali lampa
markazida qizdiriladigan katod, aylana bo`yicha esa anod.
O`ng tomonida esa lampali diodning sxemada belgilanishi
Yarim o`tkazgichli diodlar. Maxsus diodlarning turlari:
Stabilitronlar (Zenera diodi). Kuchlanishni barqarorlashtirish uchun
teshilishni qaytarish bilan teskari tarmoq diod xarakteristikasi.
Tunnel diodlari (Leo Esak diodlari). Kvant mexanik ta’sirida mavjud
diodlar ishlatiladi. Qo`llanilish joyiga qarab «manfiy qarshilik»ni volt –
amper xarakteristikasi.
Generator, kuchaytirgich (usilitel) va boshqalar
qo`llaniladi.
Nuqtali diodlar. Ilgari yuqori chastotali texnikalarda foydalanilgan (p–
n o`tkazgichning past sig‘imidan); undan tashqari nuqtali diodlarning qarshi
tolali volt –
amper xarakteristikasi, tesqari diferensial qarshilikga ega
bo`lngani uchun, generator va kuchaytirgichlarda qo`llaniladi.
Varikaplar (Djon Djeum diodlari). YOpiq p–n o`tkazgichlari
yuqori
sig‘imga ega bo`ladi, chunki sig‘im unga berilgan teskari kuchlanishga
bog‘liq. O`zgaruvchan sig‘imni kondensatorlar sifatida ishlatiladi.
Svetodiodlar (Genri Raund diodlar). Oddiy
diodlardan farqli ravishda,
elektron va o`tishdagi teshiklar rekombinatsiyasida (harakatni qayta amalga
oshirilishi) ko`z bilan sezish mumkin bo`lgan
chegarada infraqizil emas,
oddiy yorug‘lik tarkatadi. Shu bilan birga infraqizil va yaqindan boshlab
ultrafiolet yorug‘lik tarqatuvchi svetodiodlar ham ishlab chiqarila boshladi.
