30
2.4. Diodlar. Diodlarning parametrlari va asosiy xarakteristikasi
Diodlarning tarqalishi XIX asrning uchinchi
choragida birdaniga ikki
yo`nalishda: ingliz olimi Fredrik Gutri 1873 yil yaratgan termion (to`g‘ri
cho`g‘lanmali vakuum lampalari) diodlarining ishlash prinsipi, nemis olimi
Karl Ferdinand Braun 1874 yil yaratgan kristalli (qattiqjinsli)
diodlarining
ishlash prinsipi asosida rivojlangan.
Termion diodlarning ishlash prinsipi 1880 yil 13 fevralida Tomas Edison
tomonidan qayta yaratilib, 1883 yili patent olingan (AQSH patent
№ 307031). Ammo Edisonning keyingi ishlarida bu g‘oya rivojlantirilmadi.
1899 yili Karl Ferdinand Braun kristalli to`g‘rilagichga (выпрямители на
кристалле) patent oldi. Djedish Chandra Bous esa Brounni ixtirosini, radio
detektirlash uchun ishlatiladigan qurilmada qo`lladi. Grinlif Pikard 1900
yilda kristal diodli birinchi diodli radioni yaratdi.
Birinchi termion diod
Angliyada Djon Ambroz Fleming (Markoni kampaniyasini ilmiy xodim iva
Edisonning sobiq xodimi) 1904 16 noyabrda (AQSH potent № 803684 1905
yil noyabrda) tomonidan patent olingan. 1906 yil 20 noyabrda esa Pikard
kremnieli kristalli detektorga (AQSH patent № 836531) oldi.
XIX asrning
oxirlarida bu turdagi qurilmalar – to`g‘rilagichlar (vыpryamitel) nomi bilan
mashhur bo`lgan, faqatgina 1919 yildan Vilyam Genri Ikls tomonidan «diod»
so`zi ishlatila boshlagan (ya’ni yunon tilidagi di – ikki, odos – yo`l).
Diod – (qadimgi yunon tilidagi
di – ikki va elektrod so`zining
od –
qo`shimchasidan; negiz
od – qadimgi yunon tilidagi yo`l ma’nosini bildiradi)
elektron element bo`lib, elektr tokini yo`nalishiga bog‘liq
holda turli xil
o`tkazuvchanlikga egadir.
Diodning elektrodlari anod va katod deb ataladi. Agar diodga to`g‘ri
kuchlanish berilgan bo`lsa (ya’ni anodga nisbatan musbat potensialga ega
bo`lsa), diod ochiq bo`ladi (ya’ni undan kichik qarshilikga ega bo`lgan
to`g‘ri tok o`tadi). Aksincha bo`lsa, ya’ni diodga teskari kuchlanish berilgan
bo`lsa (katod anodga nisbatan teskari potensialga ega bo`lsa) u holda diod
berk bo`ladi (uning qarshiligi juda katta bo`lib,
teskari tok juda kichik
bo`lgani uchun ko`p hollarda nolga teng deb hisoblanadi). Diodlarning
umumiy ko`rinishlari va to`rtta diod hamda ko`prik diodi quyidagi 1-rasmda
keltirilgan.
