Raqamli texnikaga kirish va avtomatika




Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/72
Sana12.02.2024
Hajmi2,28 Mb.
#155309
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   72
Bog'liq
RAQAMLI TEXNIKAGA

u
u u 
x
x
1
x
x
a)
 
 
b)
 
 
v) 
9.1.- rasm. Avtomatika elementlarining statik tavsifnomalari. 
a) chiziqli Ks= Kg=const; b) uzluksiz nochiziqli; Ks

Kg

const. v) 
nochiziqli uzlukli , Ks

Kq

const. 
Avtomatika elementining ishlash sharoitlari turg`unlashmagan, ya’ni x 
va u qiymatlarining vaqt davomida o`zgarishi dinamik rejim deyiladi. 
Chiqish qiymatining vaqt davomida o`zgarishi esa dinamik tavsifnomasi 
deyiladi. 
Avtomatika elementlari ma’lum inersionlikka ega, ya’ni chiqish signali 
kirish signaliga nisbatan kechikish bilan o`zgariladi. Elementlarning bu 
xususiyatlari avtomatik tizimning dinamik rejimdagi ishini aniqlaydi. 
Har bir elementning umumiy va asosiy tavsifnomasi uning o`zgartirish 
koeffitsiyenti, ya’ni element chiqish kattaligining kirish kattaligiga bo`lgan 
nisbatiga teng. Avtomatik tizimlarning elementlari miqdor va sifat 
o`zgartirishlarni bajaradi. Miqdor o`zgartirishlar kuchaytirish, stabillash va 
boshqa koeffitsiyentlarni nazarda tutadi. Sifat o`zgartirishada bir fizikaviy 


90 
kattalik ikkinchisiga o`tadi. Bu holda o`zgartirish koeffitsiyenti element 
sezgirligi deyiladi. 
Avtomatika elementining yana bir muhim tavsifnomasi – element 
(kirish kattaligi o`zgarishiga bog’liq bo`lmagan) chiqish kattaligining 
o`zgarishidan hosil bo`lgan o`zgartirish xatosidir. Bu xatoga sabab atrof-
muhit haroratining, ta’minlash kuchlanishining o`zgarishi va kabilar bo`lishi 
mumkin. Element xarakteristikalarining o`zgarishi natijasida paydo 
bo`ladigan xato nostabillik deb ataladi. 
Ba’zi elementlarning chiqish va kirish kattaliklari o`rtasida ko`p qiy-
matli bog`lanish mavjud. Bunga quruq ishqalanish, gisterezis va boshqalar 
sabab bo`lishi mumkin. Bunda kattalikning har bir kirish qiymatiga uning bir 
necha chiqish qiymatlari mos keladi. Sezgirlik chegarasining mavjudligi shu 
hodisa bilan bog’liq. 
Kirish kattaligining element chiqishidagi signalini sezilarli darajada 
o`zgartirish qobiliyatiga ega bo`lgan qiymati sezgirlik chegarasi deyiladi. 
Avtomatika 
elementlari 
mustahkamlik 
bilan 
ham 
harakterlanadi. 
Elementlarning 
sanoat 
ekspluatatsiyasida 
o`z 
parametrlarini 
yo`l 
qo`yiladigan chegarada saqlash qobiliyatiga mustahkamlik deb ataladi. 
Mustahkamlik elementni loyihalash vaqtida hisoblanadi va uni ishlab 
chiqarilgandan so`ng ekspluatatsiya jarayonida sinaladi. 

Download 2,28 Mb.
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   72




Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish