107
11.6-rasm. Rostlovchi ta’sirlarni asosiy turlarining
diagrammalari: a- uzluksiz; b, v-uzlukli; g- releli
signal shakllanayotgan paytda rostlovchi signalning qiymatiga
proporsional bo`ladi . Ikkinchi holda barcha impulslar bir xil miqdor Z=f(t)
ga ega bo`ladi va teng vaqt intervallari t
1
=t
2
=t dan keyin takrorlanadi, lyokin
ularning
davomiyligi
t turlicha bo`ladi; shunda impulslarning davomiyligi
rostlovchi ta’sir shakllanayotgan paytda rostlash signalining qiymatiga
bog‘liq bo`ladi. Rostlovchi ta’sir rostlagich
rostlovchi organga mos
tanaffuslar bilan uzatiladi, shuning uchun rostlovchi organ xam o`z vaziyatini
tanaffuslar bilan o`zgartiradi.
Amalda releli rostlash tizimlari ham keng ko`lamda ishlatilmoqda. Releli
rostlashning ishlash prinsipini ikki vaziyatli rostlaydigan rostlagichni ishlash
misolida ko`rib chiqamiz (11.6-rasm, g). Ikki vaziyatli rostlash
rostlagichlariga faqat ikkita (birinchisi - rostlanuvchi miqdorining og‘ishi
belgilangan musbat chegara +
u dan o`tgach, ikkinchisi - og‘ish ishorasini
o`zgartirib,
manfiy chegara -
u ga yetganda) turg‘un vaziyatlarga ega
108
bo`lgan rostlagich kiradi. Ikkala vaziyatda rostlovchi ta’sir absolyut
rostlagich orqali rostlovchi organni og‘ishining
absolyut qiymati doim
kamaya boradigan qilib pog‘onasimon siljishga majbur etadi. Agar og‘ish
qiymati
u yo`l qo`yiladigan musbat +
u (nuqta I) ga erishsa, rele ishga
tushadi va ob’ektga rostlagich hamda rostlovchi organ orqali
rostlovchi organ
Z o`z ta’sirini ko`rsata boshlaydi. Bu ta’sir rostlovchi ta’sirning musbat
qiymati+Z ga ishorasi jihatdan teskari, lyokin qiymati jihatdan teng.
Rostlanuvchi miqdorning og‘ishi ma’lum vaqt o`tgandan keyin kamayadi.
Og‘ish
u nuqta 2 ga yetgach, og‘ishning yo`l qo`yiladigan manfiy miqdori -
u ga teng bo`ladi, rele ishga tushadi va rostlovchi ta’sir Z o`z ishorasini
qarama-qarshiga o`zgartiradi va hokazo.
Releli rostlagich boshqa rostlagichlarga
nisbatan oddiy tuzilgan, arzon
va g‘alayonlovchi ta’sirlarga katta sezgirlik talab etiladigan qishloq xo`jalik
ob’ektlarida keng ko`lamda ishlatilmoqda.
