17
(sav) bergan barcha xabarlarning haqligi) hamda «al - ihson» (husni axloqqa
asoslangan amallar)ni о‘z ichiga oladi.
ASSALOMU ALAYKUM (arab. sizga tinchlik, salomatlik tilayman) -
musulmonlar о‘zaro uchrashganda ishlatiladigan salomlashuv iborasi. Salom qabul
qiluvchi "Va alaykum assalom" ("Sizga ham tinchlik, salomatlik tilayman"), deb
javob qaytaradi. A.a. tanigan va tanimagan musulmonlarga beriladi. Kichik
yoshdagilar yoshi ulug‘larga,
ulov mingan odam piyodaga, piyoda ketayotgan
kishi о‘tirganga, ozchilik kо‘pchilikka salom beradi. Assalomu alaykum kо‘pchilik
huzuriga kirib о‘tirishda ham aytiladi. Assalomu alaykum deyish sunnat, javob
qaytarish esa vojib hisoblanadi. Assalomu alaykum namoz о‘qiyotgan kishining
namozi tugaganining alomati hamdir. AS’HOB - q. Sahoba.
Muhammad payg‘ambarga nozil bо‘lgan
birinchi sura, al-Alaq! Surasidir.
Unga kо‘ra insonni ilmga da’vat qilinadi, ilm ulug‘lanadi.
"(U) insonni laxta qondan yaratdi. О‘qing! Rabbingiz esa Karamlidir. U
insonga qalam Bilan (yozishni ham) о‘rgatdi. U insonga bilmagan narsalarini
bildirdi. Darhaqiqat inson xaddidan oshar. (Yey, inson!) Albatta, qaytish Rabbing
huzurigadir."
1
Abu Homid G‘azzoliy falsafasida ham yorqin aks etgan. U о‘zining
“Kimiyoi saodat” asarida
mо‘minning asosiy burchi qalbni davolash va uni
yomonliklardan tozalashdir, deydi. “Ihyo ul-ulum id-din”
asarida ilmning fazilati
tо‘g‘risida quyidagilarni ta’kidlagan:
“Ilm kо‘r qalb kо‘zini ochuvchi, qorong‘u
zulmatda nur bag‘ishlovchi va zaif badanlarga kuch-quvvatdir. Ilm bilan banda
abrorlar darajasiga kо‘tariladi, oliy martabalarga etishadi. Ilm ustida tafakkur
qilish kechani ibodat bilan bedor о‘tkazganga tengdir. Allohga toat-ibodat,
tavhidni anglash, Allohni ulug‘lash va taqvo ilm bilan bо‘ladi.”
2
Mirzo Ulug‘bek Buxoroda qurdirgan madrasa
peshtoqiga sahih hadis
hisoblanadigan quyidagi jumlani yozishni buyurgan. “Bilim olmoqqa intilmoq, har
bir muslim va muslima uchun farzdir”.
Muhammad Payg‘ambarga birinchi nozil bо‘lgan “al-Alaq” surasida ham
ilmga da’vat bor. Birinchi vahiydanoq ilm olishga da’vat yozuv orqali bо‘lganligi
sababli yozuv muqaddas va ilohiydir. Shu bois u san’at darajasiga kо‘tarildi.
Qur’onga kо‘ra, “Alloh taolo hamma narsadan avval qalamni yaratdi, unga:
“Yoz!”- deb buyurdi. Qalam: YO Rabbim, nimani yozaman? - deb sо‘radi. Alloh
unga: “Qadarni yoz!”- dedi. Qalam shu onda bо‘lgan va bо‘ladigan narsalarni
yozdi.”
3
Islomda ilmga muhabbat bilan qaralganligi tufayli kitob bezash, xattotlik hamda
miniatyura san’atlari rivojlandi. О‘z navbatida yozuv va kitob san’ati islomning
rivojlanishiga katta yordam berdi.
1
Қуръони Карим маъноларининг таржима ва тафсири. Шайх Абдулазиз Мансур. Т.: 2007,597-б.
2
Имом Абу Ҳомид Муҳаммад ибн Муҳаммад ал-Ғаззолий. Иҳё ул улум ид-дин. -Тошкент: Мовароуннаҳр
2003, 1-китоб. 33 б.
3
Раҳматуллоҳ қори Обидов. Пайғамбарлар тарихи исломият тарихидир. Тошкент: Мовароуннаҳр, 2005, 1-
қисм. 28 б.
18
Arabcha “iqra’” (о‘qimoq) sо‘zi о‘qi yaqin ma’noli “qr’” о‘zagiga ega bо‘lib,
“yod о‘qimoq” va “qiroat qilmoq” degan ma’nolarni anglatadi. Qur’on sо‘zi ana
shu о‘zakdan kelib chiqqan.
Islomning eng asosiy talabi hisoblangan kalimai shahodatda “La ilaha illallohu
Muhammadun Rusul-Alloh” (Allohdan о‘zga iloh,
Muhammad uning
payg‘ambaridir), deb uqtiradi. Qur’oni Karimda Allohning yagonaligi va buyukligi
juda kо‘p bor Qur’oni Karimda ta’kidlanadi.
1
Baqara surasi. 255. “ Alloh-undan о‘zga iloh yо‘qdir. (U) hamisha barhayot
va abadiy Turuvchidir. “
3
Birinchi bо‘lib Bibi Xadicha, keyin amakivachchasining о‘g‘li Xaydar (Ali) ,
asrandi о‘g‘li Zayd ibn Xoris islomga kiradi. Biroq, Makkadagi boshqa
qabiladoshlari Muhammad (s.a.v.) targ‘ibotlariga tish tirnoqlari bilan qarshi
chiqdilar.
AdliY. Islomgacha qonga qon olish qoidasi amal qiladi: agar bir jamoa a’zosi
boshqa jamoa vakilini о‘ldirsa yoki yarador qilsa,
birinchi jamoa qasos olish
huquqiga ega bо‘ladi. Qur’onda Kimki u qasosni sadaqa qilib kechib yuborsa, u
gunohlariga kafforatdir. Alloh nozil etgan oyatlar bilan hukm qilmaydiganlar, anna
о‘shalar zolimlardir. (Moida surasi, 45-oyat.)
Undan tashqari Qur’oni karim bir mо‘min boshqa mо‘minni qasddan о‘ldirsa,
uning jazosi jahannamdir degan.
