183
ravishda qizildan binafshagacha rangdagi yorug’liklarga
ajralgan, ya’ni nurlanish
spektrini hosil qilgan.
Biror
chastota intyervali
da sindirish ko’rsatkichi
n ning o’zgarishini
xarakterlovchi
n/
kattalik modda disperstiyasi o’lchovi deb ataladi. Chastota
ortishi bilan moddaning sindirish ko’rsatkichi
ortib borsa, ya’ni
n/
0, bo’lsa,
normal disperstiya deyiladi. Agar chastota ortishi bilan moddaning sindirish ko’rsatkichi
kamaysa, ya’ni
n/
0 bo’lsa, anomal disperstiya deyiladi.
15.6-rasm. Yorug’lik disperstiyasi
a)
b)
15.7-rasm. Yorug’likning normal (a) va anomal (b) dispyerstiyasi
Disperstiya hodisasini tushuntirish uchun yorug’likni elektromagnit to’lqin deb,
modda tuzilishini esa elektron nazariya asosida tasavvur qilish etarli. Maksvell
nazariyasiga asosan elektromagnit to’lqinning tarqalish tezligi
с
c
n
n
n
n
n
184
Agar moddaning birlik hajmdagi atomlar soni N bo’lsa, u holda elektron nazariyaga
ko’ra sindirish ko’rsatichi quyidagiga teng bo’ladi:
.
Bu formula asosida n ning qiymatlarini
ga bog’liligi shuni ko’rsatdiki muhitning
sindirish ko’rsatgichi n to’lqin chastotasiga monand ravishda ortib boradi.
Yorug’lik biror moddadan o’tganda unda yutiladi. Tajriba ko’rsatadiki, yorug’lik
intensivligining dl masofada o’zgarishi
Dl = -
Idl
-yutilish koeffistienti bo’lib yutuvchi modda xususiyatiga bog’liqdir. «-» ishora
intensivlik kamayishni ko’rsatadi. Yorug’likning yutuvchi
qatlamga kirish paytdagi
intensivligi I
0
ga teng bo’lsa moddaning l qalinlikdagi qatlamidan o’tgan yorug’likning
I intensivligini quyidagi formula bilan aniqlanadi:
l
e
I
I
0
Bu Buger qonuni deb ataladi. Bu qonunga asosan yorug’lik intensivligi yutuvchi
moddada eksponenstial kamayadi.
