|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 266/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
300
Suvning sho‘rlanish holati, xajmi va qaysi tuzlardan iborat ekanligi, ekiladigan ekin
turi, ularni joylashtirish kabi omillar va olib boriladigan irrigatsiya va melioratsiya
tadbirlari tuproqning sho‘rlanish darajasini belgilaydi.
Tuproq olimlar tomonida juda katta e'tibor beriladigan omil xisoblanadi,
shuning uni o‘rganish dunyo olimlari tomonidan ham tinmay o‘rganiladi, masalan
Weicheng Wu et al.,R.L. Dehaan & G.R Taylor,A.A. Elanaggar & J.S.
Noller,Vorobьev N.V., Jurba T.P. - 1988. -S.5-12., bizning olimlarimizdan
Balnokin Yu.V., Stroganov B.P. - S. 3-33., L. Tursunov, R.Qo‘ziyev, E.Yu.Safarov,
M.Sultonovlar tomonidan O‘zbekiston tuproqlarining sho‘rlanishi o‘rganilgan.
Tuproq barcha tirik organizmlar yashab hayot kechiradigan va ko‘payadigan
litosferaningustki qatlami bo‘lib tabiiy holatda o‘tmish va bugun kelajak haqida
umumiy ma'lumotlarni o‘zida to‘playdigan barcha iqlim omillarining ta'siri o‘zida
saqlab qoladigan tirik organizm xisoblanadi. Bajariladigan tadqiqot ishida
sho‘rlangan tuproqlar va havo haroratining o‘simlikka ontogeneziga ta'siri,
tuproqdagi tuzlarning turlari va turlari haqida ta'sir ko‘rsatuvchi omillar o‘rganiladi.
Tuproq sho‘rlanishini bugungi kunda asosan antropogen omillar ta'sirida bormoqda
deb xisoblashmoqdalar. Tuproq sho‘rlanganmi yoki normal tuproqmi qay holatda
bo‘lishidan qatьiy nazar u o‘zida o‘zaro modda va eneragiya almashinuvini
shakllantiridigan biologik qobiq bo‘lib xizmat qiladi.
Soya o‘simligi O‘zbekistonda introduktsiyalangan o‘simliklar turiga kiradi.
Ya.D.Momot (1935. 24) ma'lumotiga ko‘ra, dastlab 1930-1933 yillarda Samarqand
viloyatida ekilib o‘stirilgan va uch davomida olib borilgan tajriba natijalariga ko‘ra
soya issiq iqlimda o‘smaydi degan xulosa berilgan. Mana shu xulosada ham tashqi
omil yoki havo haroratining yuqoriligi tufayli shu davrdagi soya navlari yaxshi hosil
bermaganligi O‘zbekiston sharoitida sabab qilib ko‘rsatilgan.
Soya o‘zining ishlatilishidagi universalligiga ko‘ra dehqonchilik tizimidagi
barcha o‘simliklar orasida tengsizdir. Chunki, uning doni tarkibida yuqori sifatlik,
aminokislatalar bilan taʼminlanganlik jihatidan go‘sht, sut, tuxum kabi eng muhim
oziq-ovqat mahsulotlari bilan tenglasha oladigan 28-52 foiz oqsil, 18-27 foiz
ekologik toza o‘simlik moyi ko‘plab mineral tuzlarni, darmondorilarni saqlashi
bilan alohida ahamiyat kasb etadi.
Ayniqsa butun dunyoda oqsil taqchilligi xukm surayotgan bugungi kunda,
soya donining oqsilga boyligi, oqsili tarkibida inson uchun o‘rin almashilmaydigan
|
| |
