|
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
Pdf ko'rish
|
| bet | 274/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PBVOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
308
SOYA O`SIMLIGINING KELIB CHIQISHI, BOTANIK BELGILARI VA
BIOLOGIK XUSUSIYATLARI
UrDU “Biologiya” kafedrasi dotsenti (PhD) Raximova Xolisxon Maksudovna
214-biologiya Abdirimova Kumushoy Hasanovna
Annatotsiya: Maqolada soya o`simligining kelib chiqishi, botanik belgilari
va biologik xususiyatlari bir qator ma`lumotlar keltirilgan bo`lib, barcha
ma’lumotlar ilmiy manbalardan olingan va taxlil qilingan.
Kalit so‘zlar: Soya, dukkak, oila, ildiz, azot, simbioz, tugunakli bakteriyalar.
Soya dukkaklilar oilasiga (fabaceae yoki Leguminosae) tegishli. Ikki pallali
gulli oʻsimliklarning eng yirik oilalaridan biri. Bu oilaning 650 ga yaqin avlodi va
18000 ga yaqin o‘simlik turlari butun dunyo xududlari bo‘ylab tarqalgan.
Dukkaklilarning o‘ziga xos xususiyati ularning atmosfera azotini o‘zlashtirishga
qodir mikroorganizmlar bilan simbiozidir. Bu mikroorganizmlar dukkakli
oʻsimliklarning ildizlarida hosil boʻlgan tugunlarda yashaydi, ular azot saqlovchi
mikroorganizmlarni suv va mineral tuzlar bilan taʼminlaydi. Bakteriyalarning
hayotiy faoliyati natijasida tugunlarda hosil bo‘lgan azotli birikmalarning bir qismi,
o‘simliklar o‘zlarining mineral oziqlanishi uchun foydalanadilar. Bu simbioz
dukkakli o‘simliklarning nisbatan kambag'al tuproqlarda o‘sishiga imkon beradi,
oxir-oqibat ularni azotli birikmalar bilan boyitadi. Shuning uchun dukkakli ekinlar
almashlab ekishda eng yaxshi salaf hisoblanadi. Ko‘pgina dukkakli o‘simliklar
qadim zamonlardan beri yetishtirilib, butun dunyoda keng tarqalgan.
Dukkaklilar to‘qimalarida azot fiksatsiya qiluvchi mikroorganizmlar bilan
simbioz tufayli oqsil molekulalarini qurish uchun zarur bo‘lgan ko‘plab azotli
birikmalar to‘planadi, shuning uchun deyarli barcha dukkaklilar oqsilga boy.
Biologik azot fiksatsiyasi Yerda hayot mavjudligini ta'minlaydigan global
jarayondir[6].
Madaniy soya - Glycine hispida (Moench) Max.- (Glycine max (L.) Merrill)
dagʻal, ildizpoyali, nisbatan kalta, asosiy ildizi va tuproqda 2 m gacha yetadigan
koʻp sonli uzun lateral ildizlari boʻlgan oʻtsimon bir yillik oʻsimlik.Asosiy ildiz
uzoqdan faqat yuqori qismida yonbosh ildizlariga qaraganda qalinroq boʻladi.
tuproq yuzasidan 10-15 sm. Yupqa ildizlar ildizlarning taxminan 60% ni tashkil
qiladi, bu ildiz tizimining kuchini ko‘rsatadi. Ildiz tizimining hajmi, chuqurligi va
|
| |
