• Ochiq matn Shifrmatn
  • Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot



    bet15/149
    Sana10.09.2024
    Hajmi
    #270811
    1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   149
    Bog'liq
    kiberxavfsizlik-asoslari

    2.1.8. Kodlar kitobi 
    Kodlar kitobi ko’rinishidagi klassik shifrlash birinchi jahon urushi davrida 
    ommalashgan. Kodlar kitobi lug’atga o’xshash bo’lib, so’zlar (ochiq matn 
    so’zlari)dan va unga mos bo’lgan kod so’zlar (shifrmatn)dan tashkil topgan. 
    Shifrlash uchun ushbu kodlar kitobidan zarur bo’lgan so’z aniqlanadi va unga mos 
    bo’lgan kod so’z shifrmatn sifatida olinadi. Deshifrlashda esa ushbu jarayonning 
    teskarisi amalga oshiriladi. Ya’ni, kodlar kitobidan shifrmatndagi kod so’z topiladi 
    va ochiq matn sifatida unga mos bo’lgan so’z tanlanadi. Birinchi jahon urushi 
    davrida Nemislar tomonidan foydalanilgan kodlar kitobi na’munasi quyidagi 
    jadvalda keltirilgan [13]. 
     
     
     


    31 
    2-jadval 
    Kodlar kitobidan olingan na’muna 
    Ochiq matn 
    Shifrmatn 
    Februar 
    13605 
    fest 
    13732 
    finanzielle 
    13850 
    folgender 
    13918 
    Frieden 
    17142 
    Friedenschluss 
    17149 


    Masalan, “Februar” so’zini shifrlash uchun butun so’z 5-simvolli kod so’z 
    13605 bilan almashtirilgan. Kodlar kitobi shifrlash uchun, deshifrlash uchun esa kod 
    so’zlar ustuni bo’yicha tartiblangan kod so’zlar kitobidan foydalanilgan. Kod so’zlar 
    kitobi o’rniga qo’yish akslantirishiga asoslangan bo’lib, bunda bir simvol emas balki 
    butun so’z, ba’zida esa butun ibora o’rniga kod so’z qo’yilgan.
    2-jadvalda keltirilgan kod so’zlar mashhur Zimmermann telegrammini 
    shifrlash uchun foydalanilgan. 1917 yil birinchi jaxon urushi davrida, Germaniya 
    tashqi ishlar vaziri Artur Zimmerman Germaniyaning Meksikadagi elchisiga 
    shifrlangan ko’rinishdagi telegramma yuboradi. 10-rasmda keltirilgan shifrlangan 
    xabar Britaniyaliklar tomonidan tutib olinadi. Bu vaqtda Britaniya va Fransiya 
    Germaniya bilan urush va AQSh bilan betaraf holatida edi.
    10-rasm. Zimmerman telegrammi 


    32 
    Ruslar Nemislarning kodlar kitobini zararlangan versiyasini tiklab, uni 
    Britaniyaga yuboradi. Murakkab tahlillardan so’ng, Britaniyaliklar Zimmerman 
    telegrammi yozilgan vaqtidagi kodlar kitobining bo’shliqlarini to’ldirishadi va uni 
    deshifrlashadi. Telegrammda aytilishicha, Germaniya hukumati cheklanmagan 
    suvosti urushi boshlashni rejalashtirayotgani va bu AQSh bilan urushga olib kelishi 
    mumkinligi haqida mulohazalar borligi bayon etilgan. Shu sababli, Zimmerman o’z 
    elchisiga Meksikani AQShga nisbatan urushda Germaniya ittifoqchisi bo’lishga 
    undashi kerakligini aytadi. Xususan, Meksikani Texas, Yagni Meksika va Arizona 
    shtatlaridagi hududlarini qaytarib olishga undagan. AQShda ushbu telegramma 
    oshkor bo’lgandan so’ng, jamoatchilik Germaniyaga qarshi turadi. Shundan so’ng, 
    AQSh urushga kiradi. Zimmerman telegrammini to’liq deshifrlangan ko’rinishi 11-
    rasmda keltirilgan [22]. 
    11-rasm. Zimmerman telegrammining deshifrlangan ko’rinishi 

    Download
    1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   149




    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot