gina oshadi. Turli xil blokirovka qiluvchilar va immunizatorlar ham
ishlatiladi.
Dastur-faglar (skanerlar) viruslami aniqlashda etalon bilan
taqqoslash
usulidan, evristik tahlillashdan va boshqalardan foydala-
nadi. Dastur-faglar operativ xotira va fayllami skanerlash yo‘li bilan
muayyan virusga xarakterli bo’lgan niqobni qidiradi. Dastur-faglar
nafaqat viruslar bilan zaharlangan fayllami topadi, balki ulami da-
volaydi ham, ya’ni fayldan dastur-virus badanini olib tashlab,
faylni
dastlabki holatiga qaytaradi. Dastur-faglar avval operativ xotirani
skanerlaydi, viruslami aniqlaydi va ulami yo‘qotadi, so‘ngra fayl
lami davolashga kirishadi. Fayllar ichida vimslami katta sonini qidi-
rishga va yo‘q qilishga atalgan dastur-faglar, ya’ni polifaglar ham
mavjud.
Dastur-faglar ikkita kategoriyaga boMinadi: universal va ixti-
soslashtirilgan skanerlar. Universal skanerlar, skaner ishlashi mo‘1-
jallangan operatsion tizim xiliga bog'liq bo’lmagan holda,
viruslar-
ning barcha xillarini qidirishga va zararsizlantirishga moijallangan.
Ixtisoslashtirilgan skanerlar vimslaming chegaralangan sonini yoki
ulaming bir sinfini, masalan, makroviruslami zararsizlantirishga
atalgan. Faqat makroviruslarga m o’ljallangan ixtisoslashtirilgan ska
nerlar MSWORD va Excel muhitlarida hujjat almashinish tizimini
himoyalashda eng qulay va ishonchli ychim hisoblanadi.
Dastur-faglar skanerlashni "bir zumda" bajamvchi monitoring-
lashning rezident vositalariga va faqat so‘rov bo’yicha
tizimni tek-
shirishni ta’minlovchi rezident bo’lmagan skanerlarga ham bo‘-
linadi. Monitoringlashning rezident vositalari tizimni ishonchliroq
himoyalashni ta’minlaydi, chunki ular vimslar paydo boMishiga
darrov reaksiya ko’rsatadi, rezident bo'lmagan skaner esa virusni
aniqlash qobiliyatiga faqat navbatdagi ishga tushirilishida ega
boiadi.
Dastur-faglaming afzalligi sifatida ulaming universalligini
ko’rsatish mumkin. Dastur-faglaming kamchiligi
sifatida vimslami
qidirish tezligining nisbatan katta emasligini va virusga qarshi baza-
laming nisbatan katta o’lchamlarini ko’rsatish mumkin. Undan tash-
qari, yangi vimslaming doim paydo boiishi sababli, dastur-faglar
tezda eskiradi va ular versiyalarining muntazam yangilanishi talab
etiladi.
1 8 2
Dastur-taftishchilar (CRC-skanerlar) viruslami qidirishda o ‘z-
garishlami aniqlovchi usuldan foydalanadi.
CRC-skanerlar diskdagi
fayllar/tizimli sektordagilar uchun CRC-yig‘indini (siklik nazorat
kodini) hisoblashga asoslangan. Bu CRC-yig‘indilar virusga qarshi
m a’lumotlar b a’zasida fayllar uzunligi, sanalar va oxirgi modifykat-
siyasi va boshqa parametrlar xususidagi qo‘shimcha axborotlar bilan
bir qatorda saqlanadi. CRC-skanerlar ishga tushirilishida ma’lumot
lar bazasidagi m a’lumot bilan real hisoblangan qiymatlami taqqos-
laydi. Agar ma’lumotlar bazasidagi yozilgan fayl xususidagi axborot
real
qiymatlarga mos kelmasa, CRC-skanerlar fayl o‘zgartirilganligi
yoki virus bilan zaharlanganligi xususida xabar beradi. Odatda, ho-
latlami taqqoslash operatsion tizim yuklanishidan so‘ng darhol o‘t-
kaziladi.
CRC-skanerlaming kamchiligi sifatida ulaming yangi fayllar-
dagi viruslami aniqlay olmasligini ko‘rsatish mumkin, chunki ular-
ning ma’lumotlar bazasida bu fayllar xususidagi axborot mavjud
emas.
