Havo qarshiligini yengish koeffitsiyenti
К vibeg m etodi
(avtomobilning yetakchi g‘ildiragiga kuch ta ’sir
etmagandagi,
ya’ni uzatm alar qutisi neytral holda b o ‘lgandagi harakati) yoki
aerodinam ik trubada avtom obil yoxud uning modelini havo
haydash y o ‘li (
2
.
1 0
-rasm ,
a) bilan aniqlanadi.
A erodinam ik trubada tajriba o ‘tkazish u chun uning ichida
avtomobil yoki uning modeli 4 osib q o ‘yiladi.
Trubaning ichiga
o ‘rnatilgan ventilator 3 havoni y o‘naltiruvchi panjara
6
orqali
haydab, osib q o ‘yilgan m odelga t o ‘g‘rilaydi. H avo oqim i
m odelni
Pw kuch bilan o ‘rnidan q o ‘zgatishga harakat qiladi.
Tarozi 5 kuch
P„ ni, anem om etr 7
esa havoning tezligi oa ni
aniqlaydi. Bu m a ’lum otlar b o ‘yicha
К ning qiymati topiladi.
A erodinam ik trubada haqiqiy kattalikdagi avtomobil pufla-
nsa, juda katta o ‘lcham li truba, ventilator va dvigatel kerak
b o ‘ladi. Shuning uchun aerodinam ik
trubada avtomobilning
1
1
-•••— qismi kattaligidagi m odeli puflanadi.
2
10-rasm.
A vtom obilning a e ro d in a m ik a sin i sin a sh :
a — aerodinamik truba sxemasi;
b — avtomobil modellarining aerodinamik trubada joylashishi.
Aerodinam ik trubada avtomobil modeliga havo oqimi har
tom ondan, yo‘l sharoitida esa avtom obilning
asosan ustki va
yon old tom onlaridan ta ’sir etadi. Shu sababli trubada bitta
avtomobilni puflanganda aniqlangan
К ning qiymati haqiqiy
koeffitsiyentdan kichik b o ‘ladi. Bu kamchilikni yo‘qotish uchun
tajriba sim m etrik joylashtirilgan ikkita model yordam ida o ‘tka-
ziladi (
2
.
1 0
-rasm ,
b).
Havo qarshiligini yengish uchun avtomobil sarflagan q u w at
quyidagicha aniqlanadi:
185
( 2 1 )
2.9. A V TO M O B ILN IN G T E Z L A N ISH IG A
Q A R S H IL IK K U C H I (IN E R SIY A K U C H I)
Avtom obil faqat ilgarilama harakat qiluvchi (kuzov, kabina,
yuk) va aylanm a harakatlanuvchi (g‘ildirak, maxovik,
tirsakli
val; shesterna va vallar) m assalardan iborat bo'lgani uch u n
uning o ‘zgaruvchan harakatida hosil b o ‘lgan inersiya kuchi
Pja quyidagicha topiladi:
PjP — ilgarilama harakatlanuvchi
massalarning inersiya ku-
Pjv — aylanm a harakatlanuvchi m assalarning inersiya ku
chi, N.
Ilgarilama harakatlanuvchi massaning inersiya kuchi:
chi, A;
avtomobil u chun,
ya’ni
Pjn ~
bu yerda
g — jism ning erkin tushish tezlanishi,
g - 9,81 m /s2;
m — avtom obilning massasi;
ya — avtom obilning chiziqli tezlanishi.
Aylanma harakatlanuvchi massalar inersiyasi:
(
2 2
) tenglam aning qiym atlarini o ‘rniga q o ‘ysak:
( 2 3 )
186
