I
I
a
! v„
amax
3 .5 -ra sm . A vtom obilning te z la n is h g ra fig i.
m obilning h ar bir uzatm adagi m aksimal tezlanishi maxsus
asbob —
akselerometrbWan o ‘lchanadi.
3.5-rasm da ko‘rsatilgan
a, b nuqtalar uzatm adan-uzatm aga
o ‘tish uchun eng qulay hisoblanadi. Chunki bu nuqtalardagi
tezlanishning qiymatlari qo ‘shni uzatm alarning tezlanish qiy
m atlariga yaqin. A vtomobil shig‘ovi maxsus asboblar
bilan
jihozlangan
avtom obilda, yoMning gorizontal qismida o ‘lchab
aniq lan ad i. A vtom obil m inim al tezlik bilan ketayotganda,
haydovchi drossel pedaliga jadal bosadi va avtomobil maksimal
tezlikka erishguncha, pedalni ushlab turadi.
Shu vaqtda iloji boricha uzatm adan-uzatm aga tez o ‘tish
kerak.
A vtom obilning tezligi, o ‘tilgan y o ‘l va vaqt maxsus
datchiklar yordam ida otsillograf lentasiga yozib olinadi. Len-
tani tahlil qilib, o ‘tilgan yo ‘l va vaqt aniqlanadi.
Tezlanish o ‘zgarib borgan vaqtdagi o ‘tilgan
S yo‘l va vaqt
T ni analitik usulda hisoblash ko‘p vaqt
talab qilganligi sababli
ular tezlanish grafigidan aniqlanadi. Tezlanish o ‘zgargandagi
vaqtni aniqlash uchun tezlanishning ya=/C^a) grafigidan (3.6-
rasm) foydalaniladi. G rafikda birinchi uzatm a uchun tezlanish
Uamin dan boshlanadi. О — Damin intervalida tezlanishning oshishi
ilashish muftasining yetakchi va yetaklanuvchi disklarida sirpa-
nib aylanishi bilan h a ra k terlan a d i, tezlan ish esa o ‘rtach a
205
qiym atga ega b o ‘ladi. M inim al va
m aksim al tezliklar orasi
teng bo ‘laklarga bo ‘linadi.
{AB, BC, CD...). Abssisa o ‘qi chapga
davom ettirilib
О nu q tad an 20... 30 m m m asofada
p qutb
belgilanadi.
A nuqtadan vertikal va koordinatalar boshi
О bilan
tutashtiruvchi chiziqlar o ‘tkaziladi.
Oa' m asofa teng ikkiga
b o iin ib , uning o ‘rtasidan
OA bilan
kesishguncha tik chiziq
o ‘tkaziladi. Hosil b o ‘lgan nuqta abssissa o ‘qiga parallel ko‘-
chirilib, ordinata o ‘qi bilan uchrashish nuqtasi
1 aniqlanadi.
Aniqlangan 1 nuqta
P qutb bilan tutashtiriladi. K oordinata
boshi О dan PI chizig‘iga tik chiziq tushiriladi va
Aa' bilan
kesishguncha davom ettiriladi.
b" nu q ta ham shu usulda to pi
ladi, lekin u
a" dan
P
2
chizig‘iga tushirilgan tik chiziqning
Bb" bilan uchrashgan nuqtasida bo ‘ladi. x)a max dan pastga o ‘t-
kazilgan tik chiziqning kesishish nuqtalari aniqlanadi. Olingan
a", b" c" ... nuqtalar siniq
chiziq bilan birlashtirilib, izlangan
grafik hosil qilinadi. Vaqt ordinatasi T uch u n masshtab
’
3,6 OP m:
mm
J a
b o ‘ladi, bu yerda
my,
mVa,
mja - vaqt,
tezlik va tezlanish
m asshtablari.
T ezlanish o ‘zgarganda y o ‘l grafigi ham yuqorida k o ‘r-
satilgandek chiziladi, lekin bunda
OP = 0 bo ‘ladi (3.7-rasm ).
S ordinatasi uchun masshtab quyidagicha topiladi:
