Mahsulotdagi quruq modda miqdorini aniqlash Byuks raqami
Bo‘sh
byuksning
og‘irligi (A)
Byuksning
ho‘l namuna
bilan og'irligi
(B)
Byuksda
qurigan
namuna bilan
og'irligi (V)
Quruq modda
miqdori
V-A
B-A
100%
Quruq moddani aniqlash uchun har bir byuks alohida tortiladi,
hamda olingan hisob-kitob o‘rtacha arifmetik holatga keltiriladi.
Olingan raqamni 100 dan ayirish mahsulotdagi mavjud suv miqdorini
(%) ko‘rsatadi.
2-vazifa. Eruvchan quruq moddalar miqdorini refraktometr
yordamida aniqlash.
Suvda qanchalik ko‘p kimyoviy moddalar erigan b o ‘lsa,
shunchalik ko‘p nur sinishi m a’lum. Masalan, qand miqdori olinsa,
qanchalik bu modda m o‘l bo‘lsa, shunchalik yorug'lik sinishi k o ‘proq
bo‘ladi. Yorug‘likni sinish ko'rsatkichi refraktometr asbobida
olchanadi. Lekin bu moddalar albatta suvda erigan bo'lishi kerak,
chunki qishloq xo‘jaligi mahsulotlarida suvda erimaydigan moddalar
ham bo Madi. Shuning uchun refraktometr erimagan moddalar
miqdorini aniqlamaydi.
Meva-sabzavotlaming kimyoviy tarkibida ko‘proq qand va suvda
eriydigan boshqa quruq moddalar bo'lgani uchun bu soha mutaxas-
sislariga refraktometr bilan ishlash juda qulay hisoblanadi.
Laboratoriya refraktometri tuzilishi quyidagicha (11-rasm);
11- asm. Refraktom etr: 1-asosi; 2-korpus; i-q u yi linzaning oynasi; 4-yoritgich; S-termometr; 6- yuqori linza oynasi; 7-limb; 8-twl- punkt o ’rnatish kaiiti tirqishi; <)- shkala; 10-okulyar; 11-okui-yami bunxh ushlagichi; 12-shtepsel; 13- nol-punktni tuzatish kalitL 13 Shtativga buralgan yapaloq korpus, tagida juda og‘ir oyoqli
shtativ. Koфusning tepa qismida asosiy ikkita yerida prizmalar turadi.
Prizmaning pastki qismi mustahkam o‘rnatilib, tepa qismi shamikda
ochilib yopilishi mumkin, ular orasidagi bo'shliq 5-8 daqiqa davomida
quritiladi. Bu bo‘shliqqa quruq moddasi aniqlanadigan suyuqlik
quyiladi.
Qtiritislming birinchi daqiqalarida harorat ko‘tarilib mahsulotning
namlik miqdori ko‘pligidan xaltachalar yorilib ketmasligi uchun
uskunani yuqori plitasi ozgina ko'tarilib (1,5 sm) turiladi. Mahsulot
turiga qarab quritish harorati va vaqti quyidagicha bo‘ladi (9-jadval).
Yorug‘lik oyna orqali prizmalardan o ‘tayotganida suyuqlikdagi
qiiruq modda miqdoriga qarab sinadi va okulyarga tushadi.
Laboratoriya refraktometri bilan ishlayotganda avval 20 °S
haroratda ikki tomchi distillangan suv okulyarga quyiladi va uskuna 0
raqamini ko‘rsatsa ishgatayyor hisoblanadi.
9-jadval
