16-rasm. Fitoterapiyaning principi
Shifobaxsh ichimliklar ―oddiy‖ va ―murakkab‖ bo‘ladi. Oddiy shifobaxsh ichimlik deb, 1
ta shifobaxsh o‘simlikdan tarkib topgan yozmaga aytiladi.
Murakkab shifobaxsh ichimlik deb, 2 ta va undan ortiq bo‘lgan shifobaxsh o‘simlikdan
tarkib topgan yozuvga aytiladi.
Oddiy shifobaxsh ichimliklarga misol:
Tarkib 1:
Na‘matak mevasi 20,0
Tozalangan suv 400 mlgacha
Na‘matak mevasidan fitoichimlik tayyorlashda Xar‘kov olimlari A.I.Tixonov, T.G.Yarnix
tomonidan ikkita yo‘lni taklif
qilingan
39
.
Birinchi usul: 1:20 nisbatda tyyorlanadi. Maydalanmagan na‘matak mevasini ustiga
qaynab turgan suv solib 10 daqiqa qaynatiladi va 22-24 soat qoldiriladi. So‘ng suziladi.
Ikkinchi usul: Maydalangan na‘matak mevasi ustiga qaynab turgan suv solib 10 daqiqa
qaynatiladi va 2-3 soatga qoldiriladi, so‘ng suziladi.
Biz darsda ikkinchi usuldan foydalanamiz. Buning uchun 20,0 maydalangan na‘matak
mevasi ustiga 400 ml qaynab turgan suv solinadi va 10
daqiqa qaynatiladi, so‘ng 2-3 soatga
qoldiriladi va suziladi. Tayyor damlama hajmi kerak bo‘lsa 400 ml gacha etkaziladi. Jihozlab
bemorga beriladi.
Tarkib 2:
Yalpiz bargi 1,5
Uzum sharbati 30 ml
Tozalangan suv 100 mlgacha
Yalpiz bargidan damlama 1:10 nisbatda tayyorlanadi. SSHK = 2,4 teng.
Tozalangan
suvdan 15 q (1,5 X 2,4) = 18,6 ml olib uni yalpiz bargi ustiga quyiladi va 15 daqiqa qaynatiladi,
45 daqiqa sovutiladi. YAlpiz bargi efir moyi saqlagani uchun infundirkani qopqog‘ini
ochmasdan tayyorlanadi. Damlama suziladi va 30 ml o‘zum sharbati qo‘shiladi, so‘ng hajmi 100
mlgacha etkaziladi. Bemorga berish suv jihozlanadi.
39
Тихонов А.И., Ярных Т.Г. Технология лекарств.- Xарьков.- 2002.-704 с.
Tarkib 3:
Dorivor mavrak
4,0
Uzum sharbati 60 ml
Tozalangan suv 200 ml
Dorivor mavrak o‘tining suv shimish koeffitsientini (SSHK = 3,3) hisobga olgan holda
53,2 ml tozalangan suv. Infundir apparatida qaynoq suvda 15 daqiqa damalanadi va 45 daqiqa
sovitiladi. Damlama suziladi ikki qavat doka orqali va hajmi 200 mlgacha etkaziladi, so‘ng 60,0
ml o‘zum sharbati qo‘shiladi, jihozlanadi. Fitoichimlikning umumiy hajmi 260 ml.
Tarkib 4:
Chayon o‘ti 2,0
Shakar sharbati 10 ml nazariy
Tozalangan suv 100
ml gacha
Agar shifokor ko‘rsatmasi 1:10 nisbatda tayyorlanadi. Bizda 2,0 berilgan. CHayon o‘ti
o‘tining SSHK = 1,8 teng. Tozalangan suvdan 20 q (2,0 X 1,8) = 23,6 ml olib uni xom ashyo
ustiga solib 15 daqiqa infundir apparatida qaynatiladi va 45 daqiqa sovutiladi. Damlama suziladi
ikki qavat doka orqali, ajratmani ustiga 10 ml shakar sharbati qo‘shiladi va damlama hajmi 100
mlgacha etkaziladi, jihozlanadi.
Tarkib 5:
Dalachoy o‘ti 5,0
Uzum sharbati 60 ml ―Sito!‖
Tozalangan suv 200 mlgacha
Agar shifokor ko‘rsatmasi bo‘lmasa 1:10 nisbatda tayyorlanadi.Bizda 5,0 berilgan.
Dalachoy o‘tining SShK = 1,6 teng. Tozalangan suvdan 50 q (5 X 1,6) = 58 ml olib uni xom
ashyo ustiga solib ―Sito!‖ ko‘rsatmasi bo‘lganligi uchun 25
daqiqa infundir apparatida
qaynatiladi va sun‘iy yo‘l bilan sovutiladi. Damalama ikki qavat doka orqali suziladi, ajratmani
ustiga 60 ml o‘zum sharbati qo‘shiladi yaxshilab chayqatiladi va damlama hajmi 200 mlgacha
etkaziladi va jihozlanadi.
Na‘matak mevasi
Plodы shipovnika
Fructus Rosae
YAlpiz bargi
Listya myatы
Folium Menthae piperitae
Dorivor mavrak
bargi Listya shalfeya
Folium Salviae
Chayon o‘t bargi
Listya krapivы
Folium Urticae
Dalachoy o‘ti
Trava zveroboya
Herba Hypericae
