|
ifloslangan suv ko’rsatkichlarining o’zgarishiga ta’siriBog'liq monograph Satorov indiya 2022 besh (1)ifloslangan suv ko’rsatkichlarining o’zgarishiga ta’siri
Tadqiqotlarimizda bajarilishi belgilab berilgan dastlabki tajribalar Toshkent
kimyo texnologiya institutining “Vinochilik texnologiyasi va sanoat uzumchiligi”
fakultetida amalga oshirildi. Toshkent kimyo texnologiya institutining “Vinochilik
texnologiyasi va sanoat uzumchiligi” fakulteti professori Nortoji Xo’jamshukurov
hamda Termiz davlat universiteti dotsenti Abdumurod Sattorov birgalikda 2020 va
2021 yillar davomida Gulistonda joylashgan O‘zbek–Xitoy charm ishlab chiqarish
qo‘shma korxonasidan xrom bilan zararlangan suvlarini biotexnologik toza
bioremidatsiya usuli orqali makrosuvo‘tlari yordamida tozalash bo‘yicha tajriba
ishlarini olib bordi.
Birinchi tajriba davomida kichik yasalgan hovuz fakultet bazasida mavjud
artezan suvi bilan 1,5 m
3
to‘ldirildi. Hovuz ishlab chiqarishdan keltirilgan xrom bilan
zararlantirilgan suv bilan zararlantirildi. Zararlantirish hajmi 5 litr (0,33%).
Biotexnologik obyekt sifatida Azolla makrosuvo’ti tanlab olindi. Suvning xrom
konsentratsiyasi bilan kam miqdorda zararlantirishning asosiy maqsadi, Azolla ning
zararlangan suvga moslashuvini yumshatish hamda zararlangan suvda yashashga
moslashgan yangi avlodni shakllantirish qilib belgilandi. Zararlangan suvga 1,5 kg
hajmda Azolla tashlandi. (3.1–rasm)
Tajribaning 1–2 kunlarida ko‘zga tashlanadigan o‘zgarishlar qayd etilmagan
bo‘lsa, 3–4 kundan boshlab Azolla ning 50–80% qismida rangning fotosintez jarayoni
to‘xtagani va rangining yashildan qizamtir rangga o‘zgarishi kuzatila boshladi.
Shuningdek shu kunlar davomida yangi avlod ham paydo bo‘lishi kuzatildi (3.2–
rasm). 7 kun davomidaga kuzatuvlar jarayonida suv sathining 1–kunga nisbatan 2–3
barobar katta qismi Azolla bilan qoplanishi kuzatildi.
19 sentyabrda zararlangan suvda badbo‘y hid urib turgan bo‘lsa, tajriba yakuni
26 sentyabrda bu hidning yo‘qolishi kuzatildi.
|
| |
