44
botqoqliklar, ko'llar va tik oqadigan yoki sekin harakatlanuvchi suv havzalarida
ko'rish mumkin. Suv ostida yon ildizlari, suv ustida qalin bargchalari bo‘ladi.
Azolla uzunligi 0,7–1,8 sm gacha yetadi. Sporafitining yuqori qismida 2 qator
mayda bargcha, ustma–ust joylashgan tangachalar kabi shoxchani qoplab oladi,
tanasining pastki qismida esa, 2,0–2,5 sm uzunlikda ildizcha shakllangan. Barg
tuzilishiga ko‘ra, u yuqori darajada rivojlangan, ya'ni har bir barg ikki segmentdan
iborat: yuqori segmenti yashil rangli, suv sathining yuza qismida joylashadi; pastki
segmenti esa, suvning ostki qismida joylashib, suvda erigan moddalarni o‘ziga tortib
olish uchun xizmat qiladi. “Barglar” ular bir–biriga bog'langan bo'lib,
qulay
sharoitlarda akvarium yoki hovuzning butun yuzasini to'ldirishi mumkin bo'lgan
klasterlarni hosil qiladi. Ushbu o'simlik tashqi muhit sharoitlariga va o'zgarishlariga
mukammal darajada moslashadi. Masalan, azolla sporalari sovuq havoda o'z
faoliyatini saqlab qolishi mumkin va Anaben siyanobakteriyalarning simbiozi
tufayli ozuqa moddalari kam suvda ham o'sadi. Bundan tashqari azolla hozirgi
kunda o'g'it sifatida ekiladigan maxsus o'simlik hisoblanadi.
Azollaning 6 ta turi bor. Qazilma turlarining soni 50 ga yaqin. Azollaning
ba’zilari hozirgi Janubiy Amerika, Afrika, Janubi–Sharqiy Osiyo va Avstraliyaning
tropik joylarida keng tarqalgan. Azollaning qazilma qoldiqlari (sporasi, bargining
izlari va megasporasi) bo‘r davridan pleystotsen davrigacha bo‘lgan qatlamlarda
uchraydi. Masalan, ular G‘arbiy Qozog‘istonda bo‘r, Hindistonda eotsen, Ustyurt va
Qozog‘istonda oligotsen davrlariga mansub qatlamlardan topilgan.
Azolla turlari
azotga ega bo‘lganligi tufayli undan tuproqning unumdorligini oshirishda
foydalaniladi.
O'simlik tropik va subtropik mintaqalarda keng tarqalgan. Bu suv yuzasida
suzib yuruvchi juda chiroyli yashil orollarni hosil qiladigan fern. O'simlik juda nozik
va ehtiyotkorlik bilan ishlashni talab qiladi. Akvaryumchilar orasida nisbatan kam
uchraydi. Qishda tinim davri bilan aniq mavsumiy o'sish uslubiga ega. Akvariumning
suv harorati juda keng o'zgarishi mumkin. O'simlik o'rtacha iliq suvda tahminan 20°
C haroratda va tropik akvariumda 28° C haroratda rivojlanadi. Agar harorat 16°C va
undan
pastga tushsa, bu o'sishni to'xtatishga olib keladi, bir muncha vaqt o'tgach
45
o'simlik barglari chiriy boshlaydi va u suvga botiriladi. Pastki loyda saqlanib qolgan
sporalar bahorda yangi o'simliklarni tug'diradi. Azolla suvi yumshoq, neytral yoki
ozgina kislotali reaktsiyaga ega bo'lishi kerak. Qattiqligicha 10°C
dan yuqori
bo'lmasligi kerak, pH qiymati 7,0 dan kam. O'simlik juda yorqin nurni talab qiladi.
Sun'iy yoritish uchun LB va akkor lampalar kabi lyuminestsent lampalardan
foydalanish mumkin. Floresan lampalarning quvvati suv sathining 1 dm
2
maydoniga
kamida 2–2,5 Vt bo'lishi kerak. Yorug'likning davomiyligi kamida 12 soat bo'lishi
kerak.
Qulay sharoitlarda, azolla, tez o'sib, boshqa o'simliklarni soyabon qilib,
akvariumning
butun yuzasini tortadi, shuning uchun ortiqcha qismini vaqti–vaqti
bilan akvariumdan olib tashlash kerak.
