–rasm. Ilmiy tadqiqot uchun Toshkentdan keltirilgan yuksak suv o’simliklari
Manba: Termiz davlat universieti “Tabiiy fanlar” fakulteti “Botanika” kafedrasida tasvirga olindi.
Ular suv betida qalqib o‘suvchi, ko‘p yillik o‘simliklar bo‘lib, tropik va subtropik mintaqalarda keng tarqalgan. O’simliklarning butun tuzilishi (ildizlari, poyasi, barglari va gullari) erkin suzib yuradigan suv sathida joylashgan suv o’simliklaridir. Darhaqiqat, ildizlari suv havzasining tubiga borib taqalmagan va tez o’sib borayotgan ildizpoyalari orqali erkin ko’payadi. Uning asosiy vazifasi suvo’tlari tarqalishini oldini olish uchun suv yuzasini qoplash va ba’zi hollarda suvni tiniqlash va yoki filtrlashdir. Hozirgi paytda mazkur o‘simliklar O‘zbekiston sharoitiga muvaffaqiyatli introduksiya qilingan.
Eyxorniya (Eichhornia crassipes (Solms.), Pontederiaceae) – suv giatsinti, suv safsari deb ham ataladi, suv yuzasida qalqib o‘suvchi o‘simlik bo‘lib, bo‘yi 30– 40 sm (2.2–rasm). Eyxorniyaning vatani – Janubiy Amerikadir. Eyxorniya dunyoning barcha tropik mintaqalarida tarqalgan. Eyxorniya tiniq yashil rangli o'ziga xos shaklli barglardan iborat tubbarg hosil qiladi. Qoshiqsimon; silliq, yashil, yaltiroq tusdagi barg yaproqlari ovalsimon shaklda; chetlari tekis, simmetrik bo‘ylamasiga parallel joylashgan va tomirlari yirik bo’lganligi sababli aniq ko‘rinib turadi. Bargning
pastki qismida bo'rtma bor, uning ichida g'ovak to'qima bor, shu tufayli o'simlik suvda saqlanadi, ya’ni barg bandlari asosida, havo bilan to‘lgan sharsimon etdor qismi aerenxima — o‘simlikni suv yuzasida qalqib turishini ta'minlaydi.
Ildizlari uzun (0,5 m gacha), butunlay suvga botgan. Popuksimon ikki tartibli ildiz tizimi tukchalari ikki tomonlama yaxshi shoxlangan. Birinchi tartibli (10–20 dona) ildizlar qisqargan poyaning bo'g'imiga barg bandi birikkan joydan chiqadi. Juda ko'p miqdordagi ikkinchi tartibli ildizlar (3 sm gacha uzunlikdagi) suvda gorizontal joylashadi1.
Guli gigantga o'xshaydi, u pushti, ko'k yoki binafsha rangga ega bo'lishi mumkin. Suv giatsinti deb atalishi ham bejiz emas, gulidan kuchli yoqimli hid taralib turadi.
Eyxorniya yon novdalarining uchida yosh o'simtalarni hosil qilish orqali juda tez ko'payadi. Ekuv sharoitida eyxorniyani o'stirish uchun zarur ozuqa muhitlari pistiyaniki kabidir. Eyxorniyaning yosh o'simliklarida tuguncha bo'lmaydi, ular jadal vegetativ yo'l bilan ko'payadi. Vegetativ ko'payishi to'xtagan o'simliklarda ko'sak shakllanadi. Eyxorniyaning urug'lari tuxumsimon, qo'ng'ir rangli mayda bo'ladi. 1000 ta urug'ining massasi 2,1–2,2 g ni tashkil qiladi2.
1 Мустафоева Н. Классификация диатомовых водорослей на современном этапе проблема построения их филогенетической системы // Ботш. журн. - 2004. - 71, № 6 с. 713- 722.
2 Ergashev A., Otaboev SH., Sharipov R., Ergashev T. Suvning inson hayotidagi ekologik mohiyati. T., “Fan” 2009. -53b.
–rasm. Eichhornia crassipes
Manba: Termiz davlat universieti “Tabiiy fanlar” fakulteti “Botanika” kafedrasida tasvirga olindi
Tezlik bilan ko'payib va kengayib boruvchi eyxorniya suv omborlari yuzasini shunday zich gilam bilan qoplaydi, bu esa, kemalar harakatiga to'sqinlik qiladi. Bundan tashqari, eyxorniyaning zich qatlami tufayli suv omborining kislorod rejimi yomonlashadi, bu uning boshqa aholisining o'limiga olib keladi. Eyxorniyaning ko'payishiga qarshi kurashish uchun deyarli faqat shu o'simlik bilan oziqlanadigan Neochetina spp sichqonchalari ishlatiladi.
|
