|
Azolla (Azolla caroliniana
|
| bet | 12/25 | | Sana | 30.11.2023 | | Hajmi | 1,97 Mb. | | #108594 |
Bog'liq monograph Satorov indiya 2022 besh (1)Azolla (Azolla caroliniana) (2.4–rasm) – qirqquloqdoshlar oilasiga mansub, suvda qalqib o‘sadigan, sporali ko‘p yillik o‘simliklar turkumi. Uni ariqlar,
1 Таубаев Т.Т., Буриев С. Биологическая очистка сточных вод. – Ташкент: Фан, 1980. – 152 с.
botqoqliklar, ko'llar va tik oqadigan yoki sekin harakatlanuvchi suv havzalarida ko'rish mumkin. Suv ostida yon ildizlari, suv ustida qalin bargchalari bo‘ladi.
Azolla uzunligi 0,7–1,8 sm gacha yetadi. Sporafitining yuqori qismida 2 qator mayda bargcha, ustma–ust joylashgan tangachalar kabi shoxchani qoplab oladi, tanasining pastki qismida esa, 2,0–2,5 sm uzunlikda ildizcha shakllangan. Barg tuzilishiga ko‘ra, u yuqori darajada rivojlangan, ya'ni har bir barg ikki segmentdan iborat: yuqori segmenti yashil rangli, suv sathining yuza qismida joylashadi; pastki segmenti esa, suvning ostki qismida joylashib, suvda erigan moddalarni o‘ziga tortib olish uchun xizmat qiladi. “Barglar” ular bir–biriga bog'langan bo'lib, qulay sharoitlarda akvarium yoki hovuzning butun yuzasini to'ldirishi mumkin bo'lgan klasterlarni hosil qiladi. Ushbu o'simlik tashqi muhit sharoitlariga va o'zgarishlariga mukammal darajada moslashadi. Masalan, azolla sporalari sovuq havoda o'z faoliyatini saqlab qolishi mumkin va Anaben siyanobakteriyalarning simbiozi tufayli ozuqa moddalari kam suvda ham o'sadi. Bundan tashqari azolla hozirgi kunda o'g'it sifatida ekiladigan maxsus o'simlik hisoblanadi.
Azollaning 6 ta turi bor. Qazilma turlarining soni 50 ga yaqin. Azollaning ba’zilari hozirgi Janubiy Amerika, Afrika, Janubi–Sharqiy Osiyo va Avstraliyaning tropik joylarida keng tarqalgan. Azollaning qazilma qoldiqlari (sporasi, bargining izlari va megasporasi) bo‘r davridan pleystotsen davrigacha bo‘lgan qatlamlarda uchraydi. Masalan, ular G‘arbiy Qozog‘istonda bo‘r, Hindistonda eotsen, Ustyurt va Qozog‘istonda oligotsen davrlariga mansub qatlamlardan topilgan. Azolla turlari azotga ega bo‘lganligi tufayli undan tuproqning unumdorligini oshirishda foydalaniladi.
O'simlik tropik va subtropik mintaqalarda keng tarqalgan. Bu suv yuzasida suzib yuruvchi juda chiroyli yashil orollarni hosil qiladigan fern. O'simlik juda nozik va ehtiyotkorlik bilan ishlashni talab qiladi. Akvaryumchilar orasida nisbatan kam uchraydi. Qishda tinim davri bilan aniq mavsumiy o'sish uslubiga ega. Akvariumning suv harorati juda keng o'zgarishi mumkin. O'simlik o'rtacha iliq suvda tahminan 20° C haroratda va tropik akvariumda 28° C haroratda rivojlanadi. Agar harorat 16°C va undan pastga tushsa, bu o'sishni to'xtatishga olib keladi, bir muncha vaqt o'tgach
o'simlik barglari chiriy boshlaydi va u suvga botiriladi. Pastki loyda saqlanib qolgan sporalar bahorda yangi o'simliklarni tug'diradi. Azolla suvi yumshoq, neytral yoki ozgina kislotali reaktsiyaga ega bo'lishi kerak. Qattiqligicha 10°C dan yuqori bo'lmasligi kerak, pH qiymati 7,0 dan kam. O'simlik juda yorqin nurni talab qiladi. Sun'iy yoritish uchun LB va akkor lampalar kabi lyuminestsent lampalardan foydalanish mumkin. Floresan lampalarning quvvati suv sathining 1 dm2 maydoniga kamida 2–2,5 Vt bo'lishi kerak. Yorug'likning davomiyligi kamida 12 soat bo'lishi kerak.
Qulay sharoitlarda, azolla, tez o'sib, boshqa o'simliklarni soyabon qilib, akvariumning butun yuzasini tortadi, shuning uchun ortiqcha qismini vaqti–vaqti bilan akvariumdan olib tashlash kerak.
–rasm. Tadqiqot obyekti sifatida olingan – Azolla caroliniana
Manba: Termiz davlat universieti “Tabiiy fanlar” fakulteti tajriba hovuzida tasvirga olindi
Azollaning qishda nobud bo'lishi, yorug'likning pasayishi bilan bog'liq, shuning uchun juda yorqin yorug'lik va suvning yetarli darajada yuqori harorati bilan o'simlikni saqlab qolish mumkin. Qishda azolla boshqa yo'l bilan saqlanadi. O'simlikni akvariumdan olib tashlash va nam mox bilan idishga solib qo'yish kerak.
Buning uchun oddiy torf mox Sphagnum dan foydalanish mumkin. Qishlash harorati 12°C dan yuqori bo'lmasligi kerak. Mart–aprel oylarining oxirida o'simlik akvariumga o'tkazilishi kerak.
|
| |
