35
I
kkinchi
afyun urushi (1856–1860)dagi magʻ
lubiyatdan keyin Xitoyning hukmron doiralari
mamlakatni Gʻarb davlatlarining daromad manbai
ga aylanib qolish xavfidan xalos qilishga yana bir
bor urinib koʻrdilar. Natijada “oʻzoʻzini kuchaytirish”
(“szi syan”) nomini olgan taraqqiyotning yangicha
yoʻli ishlab chiqildi. Bu yoʻl jiddiy oʻzgarishlarsiz
1895-yilgacha amalga oshirildi.
Shunga qaramasdan, aholi soni jihatidan dun-
yoning eng katta mamlakati chet davlatlarning
yarim mustamlakasi boʻlib qolayotgan edi. XX asr
boshlarida mamlakatning 400 mln aholisidan 90% i
savodsiz edi.
Ana shunday murakkab tarixiy vaziyatda
Sun
Yatsen boshchiligida
Sinxay inqilobi boshlanadi.
U xitoyliklar taqvimi boʻyicha “sinxay” yilida bosh-
langani uchun shunday nom oladi. 1911–1912-yil-
lardagi inqilob natijasida manchjurlar sulolasi taxt-
dan agʻdariladi, Xitoy respublika deb eʼlon qilinadi,
ammo mamlakat siyosiy tarqoq holga tushib qoladi.
1912-yili Sun Yatsen
Gomindan (“Milliy partiya”)
partiyasiga asos soladi.
Respublika tuzumiga oʻtgan Xitoyda burjuacha taraqqiyot jadallashdi. XIX asr
oxirlarida madaniy sohada birbiriga zid yoʻnalishlar paydo boʻldi. Bir tomondan
adabiyotda, ayniqsa, sheʼriyatda mumtoz namunalarga
taqlid qilish kuzatilsa, boshqa tomondan jamiyatning
faqat oʻqimishli qismigagina tushunarli boʻlgan
