LABORATORIYA
ISh
MAVZUSI:
Organizm
tizimlarining
funktsional holatlarini funktsional sinamalar yordamida aniqlash va baholash
Mashg’ulot shakli: Individual, jamoaviy, guruhlarda ishlash
Mashg’ulot usuli : amaliy ish
Foydalaniladigan jihozlar, apparatlar va materiallar ro'yxati.
Tanometr, fonendoskop, sekundamer, EKG, spirometr, kushetka,
zinapoya,
veloergometr, stol, stul
Vegetativ asab tizimini funktsional holatini aniqlash sinamalari
Nafas sinamalari
Yurak-qon tomir tizimi funktsional holatini aniqlovchi sinamalar
Jismoniy yuklamaga yurak-qon tomir tizimining reaktsiya berish tiplari
Jismoniy ish qobiliyatini aniqlash - PWC
170
sinamasi
Garvard step-testi
ASOSIY MAZMUNI
Sportsmenlar organizmining funksional holatini , ularning jismoniy mehnat
qobilyatini aniqlashda oxirgi yillarda ko`pincha bir vaqtning o`zida
yurak-tomir
sistemasi (EKG), nafa s(spirografiya), nerv (elektroensefalografiya), mushak
(miografiya) va boshqa sistemalarni veloergometrik yuklama paytida kompleks
uskunalardan iborat murakkab apparaturadan foydalaniladi, shular bilan bir qatorda
qonning kislorod bilan to`yinishi (oksigemografiya) va gazoanaliz ham o`tkaziladi.
Vegetativ asab tizimini funktsional holatini aniqlash sinamalari
Ortostatik sinama. Tekshiriluvchi 5 daqiqa mobaynida gorizontal holatdan
turgandan so‟ng, 15 soniya davomida pulsi va qon bosimi aniqlanadi. So‟ng
tekshiriluvchi oxista turadi va undan keyin yana pulsi va qon bosimi tekshiriladi:
a) turgandan so‟ng;
b) bir daqiqadan so‟ng.
Vegetativ asab tizimining simpatik qismini tonus va ta‟sirlanish
darajasini
aniqlash uchun ularning sonlar miqdori taqqoslanadi.
Baholash: simpatik qismi normal ta‟sirlangan yurak urish chastotasi avvalgi
natijadan 18-27% ko‟tarilishi kuzatiladi. Undan yuqori bo‟lgan ko‟rsatkichlar
gipertireoz, yurak-qon tomir yetishmovchiligi, rekonvalistentsiya,
sportchilarda
(mashqdan so‟nggi 1 soatlarda), ko‟p mashq qiluvchilarda kuzatiladi. Sog‟lom va
yaxshi shug‟ullangan kishilarda vegetativ asab tizimi tonusi mustahkam bo‟ladi
(tomir urishi, avvalgi holatdan 10% gacha tezlashadi). Qon bosimi esa gorizontal
holatdan turgandan so‟ng bo‟lgan farqi unchalik katta bo‟lmaydi (sistolik bosim
±10 mm sim. ust. ga teng, oraliqda diastolik bosim ±5 mm sim. ust).
Qanchalik
jismoniy yuklama yuqori bo‟lsa, shunchalik gorizontal holatdan vertikal holatga
o‟tish vaqtidagi pulsli bosim kamayib borar ekan. Shuning uchun o‟rta statik
sinamani jismoniy yuklamalarni organizmga ta‟sirini o‟rganishda
foydalanish
mumkin.
Klino-ortostatik sinama. Vertikal holatdan gorizontal holatga o‟tish
vaqtida vegetativ asab tizimining parasimpatik qismini tonusi ko‟tariladi. Normada
pulsni kamayishi 1 daqiqada 6 martadan oshmasligi kerak.