266
b)
suv manbasining joylashgan o‘rni (masofasi bilan);
c)
elektr ta’minoti tizimi;
d)
ekin maydonining o‘lchamlari;
e)
ekin qatorlarining joylashuvi (yo‘nalishi).
2.
Suv manbasi bo‘yicha ma’lumotlar:
a)
ochiq suv havzasi;
b)
kanal;
1)
suv ombori;
2)
buloq;
3)
suv sarfi ma’lumotlari;
c)
burg‘u qudug‘i:
1)
debeti;
2)
ishlash rejimi;
d)
nasos tizimining bosimli magistral quvuri:
1)
suv sarfi;
2)
ishlash grafigi (rejimi).
3.
Tuproq ma’lumotlari:
a)
tuproq turi;
b)
tuproqning mexanik tarkibi;
c)
tuproqning suv-fizik
xossalari;
d)
tuproq tarkibining kimyoviy tahlili (unumdorligi);
4.
Yetishtiriladigan ekin bo‘yicha ma’lumotlar:
a)
ekin turi;
b)
ekin ekish sxemasi:
267
c)
qatorlar orasidagi masofa;
d)
ekin tuplari orasidagi masofa;
e)
bog‘ bo‘lsa;
1)
daraxtlarning yoshi;
2)
joylashuv sxemasi.
9.3. Tomchilatib sug‘orish tizimi sxemasini tanlash
Tomchilatib sug‘orish tizimining eng sodda va arzon hamda
magistral quvurlarining uzunligi eng kam bo‘ladigan sxemasi
tanlanadi.
Bunda:
•
sug‘orish tizimining sxemasini ekin maydonining
xaritasiga chizilib aniqlashtiriladi
va eng maqbul varianti
tanlanadi.
•
xaritaga tushirilgan sxemaga tomchilatib sug‘orish
tizimining suv yetkazib berish inshootlari (hovuz, nasos,
filtr va o‘g‘itlovchilar) joylashtirib chiqiladi.
Odatda bu inshootlar uchastkaning chetida, suv manbasining
yaqinida, yoki uchastkaning eng baland nuqtasida yoki
uchastkaning o‘rtasida joylashtiriladi.
Tomchilatib sug‘orish tizimining magistral (suv yetkazib
beruvchi) quvuri ekin dalasining chetlari bo‘ylab
yoki dalaning
o‘rtasida joylashtiriladi.
Tomchilatib sug‘orish tizimi joriy qilinayotgan ekin maydoni
sug‘orish sektorlariga bo‘lib chiqiladi.
Tomchilatib sug‘orish sektorining maydoni qancha kichik
bo‘lsa, tizimni qurish xarajatlari ham shuncha kam bo‘ladi.
Sug‘orish vaqtida shu sektorlarning faqat bittasiga suv
268
beriladi, ya’ni sektorlar navbatma-navbat sug‘oriladi.
Sug‘orish sektorlarining
chegaralari va quvurlarning
yotqizilish chiziqlari tomchilatib sug‘orish tizimining umumiy
sxemasida aniq ko‘rsatiladi.
Tomchilatib sug‘orish tizimining tarqatuvchi quvurlari
magistral quvurga nisbatan perpendikulyar
yoki parallel
yo‘nalishda, yetishtiriladigan ekin qatorlariga nisbatan esa
perpendikulyar yo‘nalishda joylashtiriladi.
Tarqatuvchi quvurlar sug‘orish sektorining tashqi chegarasi
(cheti) bo‘ylab yotqiziladi.
Tomchilatib sug‘orish sug‘orish
shlanglari tarqatuvchi
quvurga perpendikulyar ravishda ekin (daraxt) qatorlari bo‘ylab
joylashtiriladi. Bunda ekin maydonining tomizgichli sug‘orish
shlangi yotqizilgan yo‘nalishi bo‘yicha nishabligi 3 metrdan,
tomizgichli sug‘orish shlanglarining uzunliklari esa 150 metrdan
oshmasligi maqsadga muvofiq sanaladi.
