344
13-BOB. TUPROQ OSTIDAN SUG‘ORISH
USULI
13.1. Tuproq ostidan sug‘orishning tavsifi
Tuproq ostidan sug‘orish suvni tuproq ichida joylashtirila-
digan quvur va shlanglar tizimi
yordamida ekinning ildiz
qatlamiga yetkazib berishga mo‘ljallangan sug‘orish tizimi
hisoblanadi.
13.1-rasm.
Tuproq
ostidan sug'orish tizimi.
Tuproq ostidan sug‘orish suvning
tuproq ichida yuqoriga
qarab kapillyar ko‘tarilishiga asoslangan bo‘lib, bunda
tuproqning shimib olish kuchi muhim rol o‘ynaydi.
Tuproq ostidan sug‘orish yer ostiga ma’lum (0,2-0,4 m)
chuqurlikda yotqizilgan maxsus teshikchalari bo‘lgan
kichik
diametrli quvurlar (qattiq shlanglar) yordamida amalga oshiriladi.
Maxsus ishlab chiqarilgan bu quvurga tomizgichga o‘xshash suv
chiqargichlar o‘rnatilgan bo‘ladi. Ular biri – biridan ma’lum
masofada (odatda 0,5-1,0 m) joylashgan bo‘ladi (13.2-rasm).
345
zamonaviy
polietilen quvurli
(Avstraliyada
qo‘llaniladi)
ustiga plyonka
kiydirilgan quvurli
(avvallari
qo‘llanilgan)
13.2-rasm.
Tuproq
ostidan sug‘orish tizimining quvurlari.
Tuproq ostidan sug‘orish tizimlari
suvni yetkazib berish
tamoyiliga ko‘ra quyidagi:
1)
kapillyar namlovchi vakuum yoki adsorbsion (suv
tuproqning so‘rish kuchi asosida harakatlanadi);
2)
kapillyar-gravitatsion namlovchi past bosimli (suv o‘z
oqimi bo‘yicha harakatlanadi);
3)
kapillyar-gravitatsion namlovchi yuqori bosimli (suv
sun’iy hosil qilingan bosim tufayli harakatlanadi) turlarga
bo‘linadi.
