14-BOB. EKINLARNI PARVARISHLASHDA

348 
14-BOB. EKINLARNI PARVARISHLASHDA 
AGROTEXNIKA MASALALARI 
Ekinlarni suv tejovchi sug‘orish texnologiyallarini qo‘llash 
asosida parvarishlanganda bajariladigan agrotexnik tadbirlar ush-
bu kitobning avvalgi bo‘limlarida qisman yoritilganligi va agro-
texnika masalari har bir ekin turlari bo‘yicha qishloq xo‘jaligi 
yo‘nalishida faoliyat yurituvchi ilmiy tadqiqot institutlari va oliy 
o‘quv yurtlari tomonidan chop etilgan maxsus adabiyotlarda 
batafsil yoritilishini hisobga olib, tuproqqa ishlov berish, begona 
o‘tlarga qarshi kurash, o‘simliklar himoyasi masalalarini umumiy 
tarzda qisqa bayon qilish bilan chegaralanamiz.
14.1. Tuproqqa ishlov berish 
Ekin maydonlari tuproqlariga ishlov berishni kuzda avvalgi 
yil hosili yig‘ib olingandan keyin boshlanadi. Bunda eski 
ekinning qoldiqlari to‘liq yig‘ib olinadi, ya’ni dala tozalanadi.
Ekin dalasiga fosforli o‘g‘itlar yillik me’yorining 70% va 
kaliyli o‘g‘itlarning 50% solinib o‘g‘itlanadi.
Bu o‘g‘itlashda fosforli o‘g‘itlarning ammofos (200 kg/ga), 
superfosfat (650 kg/ga) kabi turlari, kaliyli o‘g‘itlarning kaliy 
xlorid (80-90 kg/ga) turidan foydalanish mumkin. Fosforli va 
kaliyli o‘g‘itlarning tuproqning ekin ildizi rivojlanadigan yuqori 
qatlamida (0-30 sm) bo‘lishi yetarli sanaladi.
O‘g‘itlangan dalada kuzgi shudgorlash ishlari o‘tkaziladi. 
Bunda ekin maydonining tuprog‘i mexanik tarkibidan kelib 
chiqib 30-35 sm chuqurikda haydaladi.
Erta bahorda va ekish oldidan yaxshi yetilgan tuproqqa sifatli 
ishlov berish tuproqni mayin va donador bo‘lishini ta’minlaydi. 
Sifatli ishlov berilgan tuproqning zichligi yetarli darajada bo‘lib, 
bahorgi tabiiy namni o‘zida uzoq vaqt ushlab turadi.

349 
a) ekin dalasi yerini kuzda 
haydash
b) ekishdan oldin yerni 
boronalash
14.1-rasm. Ekin dalasi tuprog‘iga ishlov berish
.
Yumshoq tuproqda ekinlarning urug‘lari bir xil chuqurlik va 
yetarli namga ekiladi. Natijada nihollar bir tekis unib chiqadi va 
yaxshi o‘sib rivojlanadi. Yaxshi o‘sib rivojlangan ekin 
pirovardida yaxshi hosil beradi.
Kuzda shudgorlangan maydonlar ikki qatorli zig-zag borona 
bilan 8-10 sm chuqurlikda boronalanadi (14.1-rasm).
Boronalash paytida tuproq ajriq, g‘umay, qamish va boshqa 
ko‘p yillik begona o‘tlar ildizlaridan tozalanadi. Begona 
o‘tlarning yig‘ilgan qoldiqlarini to‘plab daladan tashqariga olib 
chiqib tashlanadi.
Ayniqsa, chigit ekiladigan maydonlar yaxshilab tekislanishi, 
tuproq kesaksiz, mayin holatga keltirilishi, yer yaxshilab 
yumshatilishi kerak.
Sho‘ri yuvilgan, yaxob suvi berilgan dalalarda chizellash 
ishlari tuproqning namligi me’yoriga kelganda bajariladi.
Bunday yerlarga chizel kultivatorlari bilan ishlov berilib 
yumshatiladi, so‘ngra boronalanadi va mola bosiladi (14.2-rasm).

350 
14.2-rasm. Ekin dalasi tuprog‘iga ishlov beruvchi chizel 
kultivator.
Yerni ekishga tayyorlashda texnikani kamroq ishlatilishiga 
intilish kerak. Chunki texnikaning dalada ko‘p yurishi tuproqni 
zichlashishiga olib keladi.
Oqibatda zichlashgan tuproqli dalalarda bir yillik ekinlar 
yaxshi rivojlanmaydi va hosildorligi pasayib ketadi.

Download 13,74 Mb.