92
a - balandligi 1m.dan kam bo„lgan kyuvet-rezervli suyri ko„ndalang kesim;
b - balandligi 2 m.gacha bo„lgan nosuyri ko„ndalang kesim; v - balandligi 12
m.gacha bo„lgan nosuyri ko„ndalang kesim; g - adrdagi tog‟ yon bag‟ri qiyaligi
1:1,5 dan 1: 3 gacha bo„lgan rezervli ko„ndalang kesim; d - tog‟ yon bag‟ri tikligi
1:5 dan 1:3 gacha bo„lgan qiyalamada; e - tog‟ oldi ariqchasi bo„lmagan
ko„tarmaning yuqorigi yonbag‟irini
grunt bilan tutashtirish; 1 - yo„l uchun
ajratilgan joyning chegarasi; 2 - o„simlikli gruntning
olib tashlanadigan qatlami;
3 - yonbag‟irlarga yotqiziladigan o„simlikli grunt qatlami (chim); 4 - chuqurligi
hisoblangan, lekin kamida 0,3 m bo„lgan uchburchak ariq; 5 - o„lchami
gruntning
zarur miqdoriga bog‟liq bo„lgan rezerv; 6 - balandligi ko„pi bilan 0,6 m bo„lgan
grunt marzasi; 7 - chuqurligi hisoblangan, lekin kamida 0,6 m bo„lgan tog‟ oldi
arig‟i.
8.12-rasm. O„ymalardagi yo„l poyining ko„ndalang kesimi:
93
a - suyri kesimli sayoz o„ymalar - ochiq (chapda) va ko„tarmasimon qazilgan
(o„ngda); b - sayoz suyrilanmaydigan o„yma; v - chuqurligi 12 m gacha bo„lgan
o„yma; g - bir jinsli bo„lmagan gruntlardagi o„yma; d - qiyadagi yarim - o„yma -
yarimko„tarma; 1 - yo„l uchun ajratilgan joyning chegarasi; 2 - yonbag‟irlardagi
o„simlikli
grunt qatlami; 3 - chuqurligi hisoblangan biroq 0,3 m dan kam
bo„lmagan ariq; 4 - yonbag‟irlarda qirqib olinadigan o„simlikli grunt qatlami;
5 - chuqurligi kamida 0,6 m bo„lgan tog‟ oldi arig‟i; 6 - yumshoq yotqiziqlar;
7 - oson nuraydigan qoya jinslar; 8
- kam nuraydigan qoya jinslar; 9 - balandligi
ko„pi bilan 0,6 m bo„lgan grunt marzasi (banket).
Bo„ron va qor yog‟ishi tez-tez bo„lib turadigan joylarda chuqurligi 5 m
gacha bo„lgan o„ymalarning yonbag‟irlarini 1:1,5-1:2 qiyalikda qurish maqsadga
muvofiqdir, ular yonida tashib keltiriladigan va yo„ldan
tozalanadigan qorni
joylashtirish uchun eni kamida 4 m bo„lgan qo„shimcha tokchalar quriladi.
O„ymalarning chuqurligi 5 m dan ortiq bo„lganda qumli va bir jinsli loyli
zich darajali gruntlarda quriladigan o„ymaning yonbag‟irlari 1:1,5 qiyalikda
yotqiziladi, yirik chaqiq tog‟ jinsli gruntlarda 1:1 gacha qiyalikda yotqiziladi.
Suyrilanish yaxshi bo„lishi uchun yonbag‟irlarning tashqi chetlari dumaloqlanadi.
Qoya toshli oson nuraydigan va yumshaydigan
jinslarda ularning xossalari,
nurash darajasi va o„ymaning chukurligiga qarab, yonbag‟irlar 1:0,5 dan 1:1,5
gacha tiklikda yotqiziladi. Bunda qatlamlarning yotish nishabligi, tog‟ jinslarining
nurashga qarshi turg‟unligi va o„yma yonbag‟irlarining ekspozitsiyasi hisobga
olinishi kerak. Ko„pincha shunday hollar bo„ladiki, qazish vaqtida mutlaqo turg‟un
tuyulgan jinslar (masalan: slanetsli va bo„rli jinslar)
ochilganidan keyin jadal
emiriladi va nuraydi.
To„kiladigan materiallar yo„l yoqasini ifloslantirmasligi uchun chuqurligi 2
m dan ortiq bo„lgan o„ymalarda yonbag‟ir tagi bilan ariqning tashqi cheti orasida
eni 1...2 m li tokchalar quriladi, ular yo„ldan foydalanish
jarayonida vaqti-vaqti
bilan tozalab turiladi.
