Silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi

414 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
68-Rasm. ATM-3 asbestsement quvurlarini qoliplash mashinasi. 
1 – ishchi mato; 2 – yuqori mato; 3 – vanna; 4 – to‘rli silindr; 5 – bosim 
ekipaji; 6 – yuritma. 
Tayanch muvozanatli vallardagi xamma og‘ir qismlar olinadi, keyin 
matoni tarang holatini kamaytirish uchun, tarang tortib turish uchun xizmat 
qiladigan vallar ko‘tariladi, matoni bir tarafga suriladi quvur hosil qiluvchi 
mashinaga qarama-qarshi tomonga va uni o‘qlovdan olinadi. 
1. Tayanch valikdagi podshipnik qopqog‘i bo‘shatiladi va tayanch valni 50 
mm ga ko‘tarib asta boshqa tarafga olibqo‘yiladi. Hosil bo‘lgan bo‘shliq, 
sapfa va stanina, oralig‘idan eski matoni chiqarib yangisi kirgiziladi. Keyin 
tarang tortib turish uchun xizmat qiladigan valni podshipnigi ajratib uning 
ustidagi mato echib olinadi. 
2. Umuman zoldirlarni ham qopqog‘i olinadi va uni ko‘tarib turib undagi 
mato ham echiladi. 
3. Havoni siyraklashtiruvchi bo‘lagi ustidagi matoni quvurlar kelib ulangan 
tomonga qarama-qarshi bo‘lgan tomondan echiladi. 
4. Mana shunday yo‘l bilan qolgan vallardagi (siquvchi, tortib turuvchi, 
pastki yo‘naltiruvchi) mato ham bo‘shatiladi. 
Shu tartibda bo‘shatib olingan mato mashinani o‘rta qismida qoladi, u 
erdan mato echib olinadi. Yangisini o‘rnatish ham, xuddi shu tartibda 
1 
4 
5 
3 
6 
5 
2 
1 
4 

415 
amalga oshiriladi. Tayanch valdagi eski mato echib olingach, unga 
yangisinio‘rnatiladi, keyin siqib turuvchio‘qlovga, havoni siyraklashtirib 
beruvchi bo‘limga, tortib turuvchi o‘qlovga, yo‘naltiruvchio‘qloqga, va 
qo‘shimcha o‘qlovga o‘rnatilgan mato yaxshilab tekislanadi. Keyin 
podshipnik yig‘ilib o‘z o‘rniga mahkamlanadi. 
Agar yuqoridagi matoni almashtirish kerak bo‘lsa, tarang tortuvchi val 
oldin ko‘tariladi va mato mashinaning bir tomoniga siljiydi. Keyin ekipaj 
bosimlari ko‘rib chiqiladi. Jipslashtiruvchi vallar yog‘ochdan yasalgan 
qistirmalar yordamida ko‘tariladi, shundan keyin mato qolgan xamma 
vallardan chiqaribolinadi. Eski mato echib olingandan so‘ng yangisi mana 
shunday tartibda, sekin orqadan oldinga qaytish orqalio‘rnatiladi. Mato usti 
tekislanadi va echilgan qismlar mahkamlanadi 
.5-§ Mato va temir to‘rlar 
Temir to‘rlar va matolarning sifati qoliplovchi mashinalarning ish 
unumdorligiga 
va 
ishlab 
chiqarilayotgan 
buyumlarning 
sifatigata’sir 
ko‘rsatadi. 
I. Matolar. Xom ashyo sifatida tarkibi 32-34 foiz paxta tolasidan 
yasalgan asos va uni usti jun ip bilan o‘ralgan, uning tarkibida 25 foiz 
sun’iy tola bor. Paxta tolasidan yasalgan mato jun-sun’iy tola bilan o‘rab 
bekitilgan, bu esa matoning yumshoq va tarang bo‘lishiga olib keladi. 
Olinayotgan mahsulotni kengligi 1,6 metr bo‘lsa, matoning kengligi 
1,95m± 7,8 sm teng, uzunligi esa 26 m, 21; 17,5, 15, 13,5, 12,5 m farqi ± 
4 foiz bo‘ladi. 
Mahsulotning kengligi 1,2 m bo‘lsa, mato kengligi 1,5m±6 sm; uzunligi esa 
145m±50 sm; 1,6 m±6,4 sm; 12,5; 13; 15; 16; 19 m, farqi ± 4 foiz bo‘ladi. 
Asbest-sementli quvur tayyorlanadigan mashinalardagi matoning uzunligi 
16m ± 64 sm, kengligi 4 metrli mashina uchunesa 4,5 m ±18 sm; 3 metrli 
mashinalar uchun - 3,5 m± 14 sm va 2 metrli mashinalar uchun 2,4 m ± 9,6 sm 
bo‘ladi. 

416 
Yassi asbest-sement buyumlar tayyorlashda ishlatiladigan mato bosilgan 
quvurlar tayyorlashda ishlatiladigan matoning ham bir tomoni bosilgan va tukli
bo‘lishi kerak. Har bir matoda qaysi joyda tayyorlanganligi, uzunligi, kengligi, xili, 
og‘irligi to‘g‘risidagi belgilar bo‘lishi shart. Tayyor mato oldinqog‘ozga o‘raladi, 
keyin esa buyumlarni o‘rash uchun ishlatiladigan mato bilan o‘rab tikiladi. 
Mahsulot tayyorlashda ishlatiladigan matoning xizmat muddatini uzaytirish uchun: 
1. Tayanch va siquvchi vallarni ustki qismi rezina bilan qoplangan bo‘lishi 
kerak; 
2. Qoliplovchi baraban mato ustuniga sekin-asta tushishi kerak; 
3. Matoni chetki qismlari ish davomida qoliplovchi mashinani chetki temir 
qirralariga tegishi mumkin emas,bo‘lmasa matoni tekis tortilishi buzilib u g‘ijim 
bo‘lishi mumkin, bu esa matoni teshilishiga olib keladi. Teshik hosil bo‘lgan 
bo‘lsa uni puxta qilib yamash kerak. 
4) Ish davomida matoni yaxshilab turish kerak. 
Mato ustiga aralashma yig‘ilib qolgan bo‘lsa uning miqdoriga qarab, matoni 
echmasdan yoki kerak bo‘lsa echib, yaxshilab yuvib tozalash lozim, ayrim xolda 
buning uchun mato yuvuvchi mashinadan foydalanib I soat davomida 1,2% li
xlorli suyuqlikda yuviladi. 
II. Temir to‘rlar. Silindrsimn temir to‘rli moslamaning ustki qismini 
qoplash uchun temir to‘rdan foydalaniladi. Ularni tayyorlash uchun quyidagi 
tartibli qotishmadan foydalaniladi (%): 27-29 mis, 68 nikel, 1,5 mishyak, 2-3 
temir. Ular odatda o‘ramli bo‘lib kengligi 1 metrdan 3 metrgacha bo‘ladi. 

Download 6,08 Mb.