414
68-Rasm. ATM-3 asbestsement quvurlarini qoliplash mashinasi.
1 – ishchi mato; 2 – yuqori mato; 3 – vanna; 4 – to‘rli silindr; 5 – bosim
ekipaji; 6 – yuritma.
Tayanch muvozanatli vallardagi xamma og‘ir qismlar olinadi, keyin
matoni tarang holatini kamaytirish uchun, tarang tortib turish uchun xizmat
qiladigan vallar ko‘tariladi, matoni bir tarafga suriladi quvur hosil qiluvchi
mashinaga qarama-qarshi tomonga va uni o‘qlovdan olinadi.
1. Tayanch valikdagi podshipnik qopqog‘i bo‘shatiladi va tayanch valni 50
mm ga ko‘tarib asta boshqa tarafga olibqo‘yiladi. Hosil bo‘lgan bo‘shliq,
sapfa va stanina, oralig‘idan eski matoni chiqarib yangisi kirgiziladi. Keyin
tarang tortib turish uchun xizmat qiladigan valni
podshipnigi ajratib uning
ustidagi mato echib olinadi.
2. Umuman zoldirlarni ham qopqog‘i olinadi va uni ko‘tarib turib undagi
mato ham echiladi.
3. Havoni siyraklashtiruvchi bo‘lagi ustidagi matoni quvurlar kelib ulangan
tomonga qarama-qarshi bo‘lgan tomondan echiladi.
4. Mana shunday yo‘l bilan qolgan vallardagi (siquvchi, tortib turuvchi,
pastki yo‘naltiruvchi) mato ham bo‘shatiladi.
Shu tartibda bo‘shatib olingan mato mashinani o‘rta
qismida qoladi, u
erdan mato echib olinadi. Yangisini o‘rnatish ham, xuddi shu tartibda
1
4
5
3
6
5
2
1
4
415
amalga oshiriladi. Tayanch valdagi eski mato echib olingach, unga
yangisinio‘rnatiladi, keyin siqib turuvchio‘qlovga,
havoni siyraklashtirib
beruvchi bo‘limga, tortib turuvchi o‘qlovga, yo‘naltiruvchio‘qloqga, va
qo‘shimcha o‘qlovga o‘rnatilgan mato yaxshilab tekislanadi. Keyin
podshipnik yig‘ilib o‘z o‘rniga mahkamlanadi.
Agar yuqoridagi matoni almashtirish kerak bo‘lsa, tarang tortuvchi val
oldin ko‘tariladi va mato mashinaning bir tomoniga siljiydi. Keyin ekipaj
bosimlari ko‘rib chiqiladi. Jipslashtiruvchi vallar yog‘ochdan
yasalgan
qistirmalar yordamida ko‘tariladi, shundan keyin mato qolgan xamma
vallardan chiqaribolinadi. Eski mato echib olingandan so‘ng yangisi mana
shunday
tartibda, sekin orqadan oldinga qaytish orqalio‘rnatiladi. Mato usti
tekislanadi va echilgan qismlar mahkamlanadi
.5
-§ Mato va temir to‘rlar
Temir to‘rlar va matolarning sifati qoliplovchi mashinalarning ish
unumdorligiga
va
ishlab
chiqarilayotgan
buyumlarning
sifatigata’sir
ko‘rsatadi.
I. Matolar. Xom ashyo sifatida tarkibi 32-34
foiz paxta tolasidan
yasalgan asos va uni usti jun ip bilan o‘ralgan, uning tarkibida 25 foiz
sun’iy tola bor. Paxta tolasidan yasalgan mato jun-sun’iy tola bilan o‘rab
bekitilgan, bu esa matoning yumshoq va tarang bo‘lishiga olib keladi.
Olinayotgan mahsulotni kengligi 1,6 metr bo‘lsa, matoning kengligi
1,95m± 7,8 sm teng, uzunligi esa 26 m, 21; 17,5, 15, 13,5, 12,5 m farqi ±
4 foiz bo‘ladi.
Mahsulotning kengligi 1,2 m bo‘lsa, mato kengligi 1,5m±6 sm; uzunligi esa
145m±50 sm; 1,6 m±6,4 sm; 12,5; 13; 15; 16; 19 m, farqi ± 4 foiz bo‘ladi.
Asbest-sementli quvur tayyorlanadigan mashinalardagi matoning uzunligi
16m ± 64 sm, kengligi 4 metrli mashina uchunesa 4,5 m ±18 sm; 3 metrli
mashinalar uchun - 3,5 m± 14 sm va 2 metrli mashinalar uchun 2,4 m ± 9,6 sm
bo‘ladi.
416
Yassi asbest-sement buyumlar tayyorlashda ishlatiladigan
mato bosilgan
quvurlar tayyorlashda ishlatiladigan matoning ham bir tomoni bosilgan va tukli
bo‘lishi kerak. Har bir matoda qaysi joyda tayyorlanganligi, uzunligi, kengligi, xili,
og‘irligi to‘g‘risidagi belgilar bo‘lishi shart. Tayyor mato oldinqog‘ozga o‘raladi,
keyin esa buyumlarni o‘rash uchun ishlatiladigan mato bilan o‘rab tikiladi.
Mahsulot tayyorlashda ishlatiladigan matoning xizmat muddatini uzaytirish uchun:
1. Tayanch va siquvchi vallarni ustki qismi rezina bilan qoplangan bo‘lishi
kerak;
2. Qoliplovchi baraban mato ustuniga sekin-asta tushishi kerak;
3. Matoni chetki qismlari ish davomida qoliplovchi mashinani chetki temir
qirralariga tegishi mumkin emas,bo‘lmasa matoni tekis tortilishi buzilib u g‘ijim
bo‘lishi mumkin, bu esa matoni teshilishiga olib keladi. Teshik hosil bo‘lgan
bo‘lsa uni puxta qilib yamash kerak.
4) Ish davomida matoni yaxshilab turish kerak.
Mato ustiga aralashma yig‘ilib qolgan bo‘lsa
uning miqdoriga qarab, matoni
echmasdan yoki kerak bo‘lsa echib, yaxshilab yuvib tozalash lozim,
ayrim xolda
buning uchun mato yuvuvchi mashinadan foydalanib I soat davomida 1,2% li
xlorli suyuqlikda yuviladi.
II. Temir to‘rlar. Silindrsimn temir to‘rli moslamaning ustki qismini
qoplash uchun temir to‘rdan foydalaniladi. Ularni tayyorlash uchun quyidagi
tartibli qotishmadan foydalaniladi (%): 27-29 mis, 68 nikel, 1,5 mishyak, 2-3
temir. Ular odatda o‘ramli bo‘lib kengligi 1 metrdan 3 metrgacha bo‘ladi.
