411
tushuntirish mumkin, qavat hosil bo‘layotgan jarayonda
asbest unga ishlov
berishga qulay material sifatida xizmat qiladi, lekin quvur qatlami hosil bo‘lish
jarayonida, uning qalinligi ortgan sari, vallar qatlam devoriga borgan sari bosim
bilan ta’sir etadi, shuning uchun agar bosim kamaytirilmasa,
u quvur qatlamini
buzilishiga olib keladi.
Quvur qoliplovchi mashina ish unumdorligini taxminiy birligi - taxminiy
kilometr quvur bilan belgilanadi.
Taxminiy quvur deb - shunday asbest-sement quvur qabul qilinganki,
uning ishchi bosimi 9 kg/sm
2
, ichki aylanma o‘lchami 200 mm va qalinligi 16 mm,
uzunligi I pogon m va massasi 21 kg, namligi esa 15%. Taxminiy birlikka
o‘tkazish uchun o‘tkazuvchi koeffitsientlar bor, ular I pogonm ishlab chiqarilgan
quvurda qancha taxminiy quvur borligini ko‘rsatadi. Uni topish uchun uzunligi I
pogon m va massasi 21 kg bo‘lgan bitta quvurni umumiy quvurlar soniga bo‘lish
kerak bo‘ladi. Odatda quvur qoliplovchi mashina ish
unumdorligi asbest-sement
qatlam qalinligiga, qoliplovchi quvur uzunligiga va ishchi mato harakat tezligiga
to‘g‘ri proporsionaldir.
n=S·l·∆V
Quvur qoliplovchi mashinalar to‘xtab-to‘xtab ishlaydi, sababi ularning
valini almashtirish, o‘lchamlarini to‘g‘rilash kerak bo‘ladi. Mashina tezligi doimiy
emas. Ish tezligi uni ishga tushirish tezligidan yuqori. Bu narsalar xammasi uni ish
unumdorligini belgilashda xisobga olinadi. Bitta quvurni
qoliplashga ketadigan
vaqt quyidagi tenglamadan topiladi:
A
S
V
S
D
t
H
60
)
(
bu erda D – qoliplanuvchi quvurni ichki aylanma o‘lchami, sm
S – quvur devori qalinligi, sm
V – ishchi mato harakat tezligi, sm/s
∆ - ishchi matodagi aralashma qatlamining qalinligi
Bitta quvurni ishlab chiqarish uchun butunlay ketadigan vaqt
t
f
= t
n
+ t
n
412
t
n
– bu asosiy ishdan tashqari qo‘shimcha ishlarni bajarishga ketadigan
vaqt, sek.
Quvur qoliplovchi mashinani 1 soatdagi ish unumdorligi quyidagi tenglama
bilan ifodalanadi:
t
ф
c
l
t
Q
60
l
t
– qoliplanish kerak bo‘lgan quvur uzunligi, m.
3
-§ Asbestsement quvur qoliplash mashinalari
Sxemada (rasm 67) temir to‘rli silindrsimon quvur qoliplovchi mashina
vannasining kesimi ko‘rsatilgan. Vannaga kelib tushadigan asbest-sement
omixtani aralashtirib turish uchun unga aralashtirgich o‘rnatilgan.
67-Rasm. Quvur qoliplash texnologik sxemasi
1-aralashtirgich; 2-chegara; 3-yuvish uchun quvurcha; 4-bosib turuvchi
val; 5-mato;
6-vanna; 7-to‘siq; 8-vazni engil boshqaruv bo‘limi.
U omixtani butun vanna uzunligi bo‘yicha
tekis taqsimlanishini
ta’minlaydi. Aralashtirgichdan omixta chegara (2) orqali vanna (6) ga qo‘yiladi,
vannada uning tagiga etmaydigan to‘siq (7) bor, to‘siq omixtani aralashtirib
beruvchi moslamani past qismiga yo‘naltiradi. Temir to‘rli silindrda quvur (3)
o‘rnatilgan, u temir to‘rni yuvib turish uchun xizmat qiladi. Mato (5) temir to‘rli
silindrsimon moslamaga bosib turuvchi o‘q (4) yordamida siqib turiladi. Chunki
uni siqilib turishiga qarab asbest-sement omixtadagi siqib chiqariladigan suvni
miqdori o‘zgaradi. Shuning uchun vaqti-vaqti bilan bosib turuvchi o‘q
413
moslamasini tekshirib turish lozim. Buning uchun o‘qni A o‘qi oralig‘i bilan temir
to‘rli silindrsimon moslamani o‘qigacha bo‘lgan masofa o‘lchanadi. Ular oralig‘i
o‘zaro teng bo‘lishi kerak. O‘q hosil qilayotgan bosimni bir tekis taqsimlash uchun
temir silindr va bosib turuvchi o‘qni yumshoq rezina qatlami bilan qoliplanadi.
Bosib turuvchi o‘q hosil qilgan bosim temir to‘rli silindr uzunligi bo‘yicha 2,0-2,5
kg/sm
2
tengdir.
Asbest-sementli qatlamning qalinligi: bosimga mo‘ljallanmagan quvurlar
uchun 0,30 mm, bosimi 10
atm ga teng,bosimga mo‘ljallangan quvurlar uchun
0,20-0,23 mm.
Quvur qoliplovchi mashinalar faqat bitta temir to‘rli silindrlar bilan
ishlaydi, sababi bu silindrsimon moslamalarning soni oshgan sari, hosil
bo‘layotgan asbest-sement quvurlarni mustahkamligi vazichligi kamayadi (68-
rasm).
4
-§ Quvur hosil qiluvchi mashinalarda matoni almashtirish
Quvur qoliplovchi mashinaning matosini almashtirish xuddi yassi asbest-
sement bo‘laklar qoliplaydigan mashina matosini almashtirishga o‘xshash.
Chunki mato uzluksiz lentasimon bo‘lib bir qancha temir o‘qlar
orasidan
o‘tgan, bosib turuvchi, yo‘naltiruvchi hamda yuqorigi havoni siyraklashtirib
beradigan bo‘limlardan, shuning uchun matoni echib olish va o‘rnatish uchun
bo‘shatib o‘tilgan qismlardanfaqat bitta ushlab turuvchi qismini bo‘shatib
olinadi.
Ko‘targich kran yordamida temir o‘qlarni va havoni siyraklashtirib
beruvchi moslama ko‘tariladi, ushlab turuvchi temir o‘qni
- mexanik
ko‘targich yordamida ko‘tariladi. Uzunligi 3 va 4 metrli mashinalarda mato
almashtirishni farqi yo‘q, lekin 4 metrli mashinalarning matosi keng va ular og‘ir
bo‘lgani uchun ma’lum qiyinchilik tug‘diradi.
Umuman
olganda
quvur
qoliplovchi
mashinalarni
matosini
almashtirishda quyidagi tartibga rioya qilish kerak:
