Portlandsement klinkerining ikki kalsiyli silikati va belit fazasi

Download 6,08 Mb. Pdf ko'rish
bet	49/154
Sana	06.12.2023
Hajmi	6,08 Mb.
	#112727

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 154

Bog'liq
Qurilish materiallari texnologiyasi

Portlandsement klinkerining ikki kalsiyli silikati va belit fazasi
Belit—portlandsement klinkerining ikkinchi asosiy minerallaridir. U alitdan
dastlabki kunlarda sekin qotishi bilan farqlanadi. Uning asosiy mustahkamligi bir yil
yana beshinchi polimorf formasi

1
—C
2
S atrofida to‘planadi. Bu mustahkamlik
alitning mustahkamligiga yaqin. Ikki kalsiyli silikat, alit singari kam miqdordagi
qo‘shimchalar (1…3%) bilan qattiq eritma hosil qilib belitga aylanadi. Bunday
qo‘shimchalarga Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
, Sg
2
O
3
va boshqalar kiradi. Ikki kalsiyli silikatning
to‘rtta polimorf formasi borligi aniqlangan:

—C
2
S;

—C
2
S;

1
—C
2
S;

—C
2
S.
Erish xarorati 2130…1425°C chegarada

— modifikatsiya barqaror bo‘ladi, bu
temperaturalardan
pastda

1
—formaga o‘tadi. Sanoat klinkerlarida

—
modifikatsiyani barqarorlashtirish kiyin bo‘lgani uchun u kam uchraydi,

1
—C
2
S
1425…830°C temperaturada barqaror. Bundan past temperaturada, sekin sovitish
sharoitida toza

1
—C
2
S turi past temperaturada barqaror bo‘lgan

—C
2
S formaga
o‘tadi.

1
—C
2
S tez sovitilganda 670 °C gacha hamma temperaturada barqaror
bo‘lmagan va

-C
2
S ga aylanishga moyil bo‘lgan

-C
2
S formaga o‘tadi. Ammo bu
jarayonning ketishiga

-C
2
S kristall qo‘rinishida kam miqdorda (1…3%) kirib qolgan
qo‘shimchalar xalaqit beradi. Barqarorlashtiruvchi qo‘shimchalar rolini A1
2
O
3
,
Fe
2
O
3
, MgO, Na
2
O, K
2
O va Sg
2
O
3
hamda boshqalar bajaradi. Shu bilan birga,

-C
2
S
ning barqarorligini oshiruvchi faktor bo‘lib, uni oddiy (xona) temperaturasigacha
sovitish xizmat qiladi .Amaliy jihatdan β-shaklni γ modifikatsiyaga o‘tishi va
portlandsement klikerining «belitli» fazasini hosil qiluvchi gidravlik faol bo‘lgan β-
shaklning barqarorlashuv shartlari muhim ahamiyatga ega. Portlandsement
klinkerining belit fazasining rentgenogrammasi C
2
S ning β-modifikatsiyasi
rentgenogrammasiga o‘xshashdir, biroq ular o‘rtasida farq ham mavjud – ya’ni ba’zi
difraksion maksimumlarning kengayishi va siljishi kuzatiladi. C
2
S panjarsida Ca
+2
,
Mg
+2
, K+, Na+, Ba
+2,
Cr
+3
, Mn
+2
kabilar bilan almashinishi (SiO
4
)
–4
guruhi esa (RO
4
)
3–
yoki (SO
4
) 2
– ga almashinishi mumkin. Agar β – C
2
S anion o‘rni almashinishi
hisobiga barqarorlashgan bo‘lsa, u holda u qaytariluvchi sharoitlarida barqaror

153
bo‘lishi mumkin. Qaytarilish sharoitlarida Fe
+2
,Ca
+2
o‘rnini almashtirishi mumkin.
Ushbu holda C
2
S ning β-shakli barqaror bo‘lmaydi va γ – modifikatsiyaga o‘tadi, bu
klinkerni sochilib ketishi bilan sodir bo‘ladi va uning gidravlik faoliyatini pasayishiga
olib keladi.
Portlandsement klinkerlarida ikki kalsiyli silikat (belit fazasi) asosidagi qattiq
eritmalar miqdori odatda 20–25 % ni tashkil etadi. Ikki kalsiyli silikat g‘oyatda
murakkab polimorfizm xususiyatiga ega. Xona haroratidan 1500°C gacha bo‘lgan
oraliqda beshta kristall shakllar mavjud bo‘lishi mumkin: C
2
S – αI αN I , αz I , β va γ
va bularning barqarorlik oralig‘i qizdirish va sovitishda turlicha bo‘ladi.
Xona haroratida γ– modifikatsiya barqarordir. Ikki kalsiyli silikatning polimorf
o‘zgarishlari ustida Nizel va Tormann tomonidan izlanishlar olib borilgan bo‘lib, ular
ilgari (1950 y) Bredig tomonidan taklif qilingan sxemaga yanada aniqlik kiritdilar.
Ushbu o‘zgarishlar [SiO
4
]–4
tetraedrlarining aylanishi bilan va kalsiy atomlarining
sezilarli tarzda siljishi bilan belgilanadi. 600 °C dan past haroratlarda kuzatiluvchi

Download 6,08 Mb.

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 154

Download 6,08 Mb.

Pdf ko'rish