175
15-mavzu: IJTIMOIY SIYoSAT VA IJTIMOIY XAVFSIZLIK.
Reja:
15.1.Ijtimoiy xavfsizlik tushunchasiga doir turli xil yondoshuvlar.
15.2.Ijtimoiy xavfsizlikning mezonlari.
15.3.Ijtimoiy xavfsizlikka doir tahdidlar.
15.4.Ijtimoiy xavfsizlikni ta’minlashda konfliktlarni boshqarishning o‘rni.
15.1.Ijtimoiy xavfsizlik tushunchasiga doir turli xil yondoshuvlar.
Xar bir mamlakat uchun milliy xavfsizlikni ta’minlash muxim xayot-mamot
masalasi xisoblanadi. Milliy xavfsizlik jamiyat xayotining barcha soxa va
jabxalaridagi mamlakat milliy manfaatlarining ichki
va tashki taxdidlardan
ximoyalanganlik xolatini ifodalaydi. Uning namoyon bulish shakllari xilma-xil
bo‘lib, davlat mudofaaviy, iqtisodiy, energetik, ekologik,
mafkuraviy, madaniy,
axborot, ijtimoiy soxadagi xavfsizlik uning muxim shakllari xisoblanadi.
Ijtimoiy sohadagi xavfsizlik bevosita axoli, uning ijtimoiy guruxlari, har bir
kishining hayoti, turmush sharoitlari va darajasi, sifati, ish bilan bandligi, ta’lim va
sog‘likni saqlash xizmatlari va uy-joy bilan ta’minlanganligi bilan bevosita bog‘lik
bo‘lganligi uchun ham muxim ahamiyatga ega. Ijtimoiy soxadagi muammolar,
kishilar xayotining yomonlashuvi bilan bog‘liq ziddiyatlar, ularning o‘z vaktida hal
etilmasligi oqibatida ijtimoiy taxdidlar kuchayadi,
mamlakatda ijtimoiy-siyosiy
beqarorliklar, larzalar vujudga keladi.
Ijtimoiy xavfsizlikning mumtoz mazmuni -mamlakat va axolining ijtimoiy
soxadagi manfaatlarini himoya qilish, jamiyatda ijtimoiy tuzilmalar va
munosabatlar, xayot ta’minoti tizimlari va kishilarni ijtimoiylashtirish, hozirgi va
kelajak avlodlar ehtiyojlari taraqqiyotiga muvofiq turmush
tarzini rivojlantirish
bo‘yicha chora-tadbirlar yig‘indisini ifodalaydi. Ijtimoiy xavfsizlik milliy
xavfsizlikning bir qismi sifatida shaxs, aholi ijtimoiy guruhlari va jamoalarining
hayotiy muhim manfaatlari, huquqlari va erkinliklarining buzilishi taxdidlaridan
himoyalanganlik holatidir. Demak, ijtimoiy xavfsizlik - pirovard natijada davlatning
o‘zining bosh boyligi bo‘lgan insonga g‘amxurlik munosabatidir.
176
Mazkur atama xalqaro va milliy ilmiy muomalaga yaqinda kirib keldi. 1995
yilda bo‘lib o‘tgan Ijtimoiy rivojlanish bo‘yicha
Umumjaxon konferensiyasida
qabul qilingan Umumjaxon deklaratsiyasida ijtimoiy xavfsizlik atamasi
qo‘llanilgan. Unda, xususan «Biz shunday jamiyat qurishni taklif etamizki, unda
ovqatga bo‘lgan huquq ovoz huquqi kabi muqaddasdir, unda boshlang‘ich ta’lim
olish huquqi narx erkinligi huquqi kabi hurmatga loyiqdir, unda rivojlanish huquqi
insonning asosiy fundamental huquqlaridan biri sifatida qaraladi»
1
deyilgan.
Deklaratsiyada ijtimoiy xavfsizlikni ta’minlashning minimal vazifalari
belgilangan:
- katta yoshdagi axoli o‘rtasida savodsizlikni ikki barobarga qisqartirish,
shuningdek, ayollar savodsizligi erkaklar savodsizligi darajasidan oshmasligi kerak;
- barcha uchun elementar tibbiy yordam,
bolalarni vaksinatsiyalash
ustuvorligini ta’minlash;
- o‘tkir to‘yib ovkatlanmaslik (yarim ochlik) holatlarini bartaraf etish;
- barcha xohlovchilar uchun oilani rejalashtirish bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatish;
- barcha uchun xavfsiz ichimlik suvi va sanitariya;
- barcha uchun o‘zini o‘zi band qilish imkoniyatlarini ta’minlash
2
.
Ushbulardan kelib chiqib, fikrimizcha, davlatning ijtimoiy xavfsizlikni
ta’minlash bo‘yicha bosh vazifasi aholining kam ta’minlan-gan qatlamlarini aniq
maqsadga yo‘naltirilgan kompleks iqtisodiy, huquqiy va
tashkiliy chora-tadbirlar
orqali ijtimoiy himoyalash, har bir fuqaroning shaxsiy xavfsizligini ta’minlash,
uning huquq va erkinliklari, sog‘lig‘i va mulkini himoya qilishdan iborat bo‘ladi.
Ijtimoiy xavfsizlik tushunchasi keng qamrovli bo‘lib, o‘z ichiga quyidagilarni
oladi: kambag‘allik va qashshoqlikning oldini olish, ular ko‘lamini kiskartirish;
ishsizlikdan himoyalash; aholi daromadlari va turmush darajasini ko‘tarish;
aholining daromadlar va mulk bo‘yicha tabaqalari o‘rtasidagi farqlarning kattalashib
ketishining oldini olish; har bir ish o‘rnida ishlab chiqarish va mehnat xavfsizligini
1
Sotsialnaya bezopasnost. //https://textbooks.studio/
uchebnik-mejdunarodnie-
otnosheniya/sotsialnaya-bezopasnost-24614.html
2
Sotsialnaya bezopasnost. //https://textbooks.studio/ uchebnik-mejdunarodnie-
otnosheniya/sotsialnaya-bezopasnost-24614.html
177
ta’minlash; xizmat ko‘rsatish va iste’mol xavfsizligi; ekologik xavfsizlik;
jamoat tartibini o‘rnatish va jinoyatchilikning oldini olish; xotin-qizlar xavfsizligini
ta’minlash.
