• -gina (-kina, -qina)
  • O8zbek tili milliy va ta9limiy korpusining nazariy va amaliy masalalari




    Download 0,56 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet3/6
    Sana24.12.2023
    Hajmi0,56 Mb.
    #127809
    1   2   3   4   5   6
    Bog'liq
    elova-d.-jumaqulova-n.-subyektiv-baho-shakllarining-uslubiy-qollanilishini-korpusda-aks-ettirish-imkoniyatlari

    O8zbek tili milliy va ta9limiy korpusining nazariy va amaliy masalalari 
    Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
    232 
    Shuningdek, -cha shakli egalik affikslari bilan yonma-yon kelib, o'rni bilan 
    kesatish, piching, hazil ma
    9nolarini ham bildiradi: oyimchamiz, xotinchangiz kabi. 
    Bu holatni quyidagicha modellashtirish mumkin:
    [-cha + egalik shakli] = kesatish, piching, hazil = so
    8zlashuv uslubi. 
    Ma
    9lumotlar bazasidagi ko8rinishi quyidagicha bo8ladi: 
    -cha 

    egalik shakllari (-im, -ing, -i, 
    imi, -ingiz, -lari) 
    Uslubiy 
    xoslangan 
    kesatish, piching, hazil
    S

    -cha 
    morfemasi subyektiv baho ifodalashda ba9zan boshqa baho shakllari 
    bilan sinonim bo
    8la oladi: qizcha ‒ qizaloqtoycha ‒ toychoq, kelincha ‒ kelinchak 
    kabi.
    -gina (-kina, -qina) 
    shakllari nutqda ayirish, chegaralash ma9nosini 
    ifodalovchi yuklama hamda erkalash ma9nosini ifodalovchi subyektiv baho shakli 
    sifatida ishlatiladi. -gina modal shakl yasovchi bo
    8lib kelganda otlarga egalik va 
    kelishik qo
    8shimchalaridan oldin qo8shiladi va urg8u oladi. Xuddi shu xususiyat 
    unga modal munosabatni kuchaytirish imkoniyatini beradi. Bu qo
    8shimchaning 
    kuchaytirish ma9nosini ifodalashi qaysi so9z turkumiga birikib kelishi va matnga 
    ham bog
    8liq. -gina (-kina, -qina) affikslari otlarga qo9shilib kelganda 
    so
    8zlovchining tinglovchiga bo8lgan turlicha munosabatini kuchaytiradi
    bo
    8yginangdan o8rgilay; Oyijon, oyi-ya, boshginam og8riydi-ya! (qo8shiqdan)
    Ushbu holat, asosan, badiiy va so
    8zlashuv uslubiga xoslanganligi sababli 
    ularni ma9lumotlar bazasida shunday teg bilan izohlaymiz: 
    -gina (-kina, -qina) 
    Uslubiy xoslangan 
    S

    B
    1
    Tilimizda ayrim so
    8zlar o8z mustaqil ma9nosini yo8qotib, kichraytish-erkalash 
    ma9nosini ifodalovchi affiksoidlarga aylanib qolgan. Bunday affiksoidlardan -jon,
    -xon, -oy, -niso, -sho, -boy -(voy), -bek, -toy, -bonu, -gul kabilar so
    8zlashuv 
    nutqida, ayniqsa, badiiy uslubda keng qo
    8llanadi. Bu affiksoidlar sevish, erkalash, 
    hurmat, hazil 
    kabi modal ma9nolarni ifodalaydi. Bu tip affiksoidlardagi 
    qo
    8shimcha emotsional-ekspressiv ma9no bir-biriga yaqin bo8lganligi uchun o8zaro 
    sinonimik qator tashkil etadi: Dilbarjon 
    ‒ Dilbarxon ‒ Dilbaroy, Salimboy ‒ 
    Salimbek 
    Salimsho kabi [ž8;8G52 -. 1992:22] . Bunday sinonimik qo9llanish 
    nutq rang-
    barangligini ta9minlaydi. Yuqoridagi ma9lumotlarga tayangan holda 
    ushbu qo
    8shimchalarning uslubiy xoslanishini quyidagicha teglaymiz: 



    Download 0,56 Mb.
    1   2   3   4   5   6




    Download 0,56 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O8zbek tili milliy va ta9limiy korpusining nazariy va amaliy masalalari

    Download 0,56 Mb.
    Pdf ko'rish